TITUS
Mahabharata
Part No. 963
Previous part

Chapter: 103 
Adhyāya 103


Verse: 1  {Saṃjaya uvāca}
Halfverse: a    yudʰyatām eva teṣāṃ tu   bʰāskare 'stam upāgate
   yudʰyatām eva teṣāṃ tu   bʰāskare_astam upāgate /
Halfverse: c    saṃdʰyā samabʰavad gʰorā   nāpaśyāma tato raṇam
   saṃdʰyā samabʰavad gʰorā   na_apaśyāma tato raṇam /1/

Verse: 2 
Halfverse: a    tato yudʰiṣṭʰiro rājā   saṃdʰyāṃ saṃdr̥śya bʰārata
   tato yudʰiṣṭʰiro rājā   saṃdʰyāṃ saṃdr̥śya bʰārata /
Halfverse: c    vadʰyamānaṃ balaṃ cāpi   bʰīṣmeṇāmitragʰātinā
   vadʰyamānaṃ balaṃ ca_api   bʰīṣmeṇa_amitra-gʰātinā /2/

Verse: 3 
Halfverse: a    muktaśastraṃ parāvr̥ttaṃ   palāyana parāyaṇam
   mukta-śastraṃ parāvr̥ttaṃ   palāyana parāyaṇam /
Halfverse: c    bʰīṣmaṃ ca yudʰi saṃrabdʰam   anuyāntaṃ mahāratʰān
   bʰīṣmaṃ ca yudʰi saṃrabdʰam   anuyāntaṃ mahā-ratʰān /3/

Verse: 4 
Halfverse: a    somakāṃś ca jitān dr̥ṣṭvā   nirutsāhān mahāratʰān
   somakāṃś ca jitān dr̥ṣṭvā   nirutsāhān mahā-ratʰān /
Halfverse: c    cintayitvā ciraṃ dʰyātvā   avahāram arocayat
   cintayitvā ciraṃ dʰyātvā avahāram arocayat /4/ ՙ

Verse: 5 
Halfverse: a    tato 'vahāraṃ sainyānāṃ   cakre rājā yudʰiṣṭʰiraḥ
   tato_avahāraṃ sainyānāṃ   cakre rājā yudʰiṣṭʰiraḥ /
Halfverse: c    tatʰaiva tava sainyānām   avahāro hy abʰūt tadā
   tatʰaiva tava sainyānām   avahāro hy abʰūt tadā /5/

Verse: 6 
Halfverse: a    tato 'vahāraṃ sainyānāṃ   kr̥tvā tatra mahāratʰāḥ
   tato_avahāraṃ sainyānāṃ   kr̥tvā tatra mahā-ratʰāḥ /
Halfverse: c    nyaviśanta kuruśreṣṭʰa   saṃgrāme kṣatavikṣatāḥ
   nyaviśanta kuru-śreṣṭʰa   saṃgrāme kṣata-vikṣatāḥ /6/

Verse: 7 
Halfverse: a    bʰīṣmasya samare karma   cintayānās tu pāṇḍavāḥ
   bʰīṣmasya samare karma   cintayānās tu pāṇḍavāḥ /
Halfverse: c    nālabʰanta tadā śāntiṃ   bʰr̥śaṃ bʰīṣmeṇa pīḍitāḥ
   na_alabʰanta tadā śāntiṃ   bʰr̥śaṃ bʰīṣmeṇa pīḍitāḥ /7/

Verse: 8 
Halfverse: a    bʰīṣmo 'pi samare jitvā   pāṇḍavān saha sr̥ñjayaiḥ
   bʰīṣmo_api samare jitvā   pāṇḍavān saha sr̥ñjayaiḥ /
Halfverse: c    pūjyamānas tava sutair   vandyamānaś ca bʰārata
   pūjyamānas tava sutair   vandyamānaś ca bʰārata /8/

Verse: 9 
Halfverse: a    nyaviśat kurubʰiḥ sārdʰaṃ   hr̥ṣṭarūpaiḥ samantataḥ
   nyaviśat kurubʰiḥ sārdʰaṃ   hr̥ṣṭa-rūpaiḥ samantataḥ /
Halfverse: c    tato rātriḥ samabʰavat   sarvabʰūtapramohinī
   tato rātriḥ samabʰavat   sarva-bʰūta-pramohinī /9/

Verse: 10 
Halfverse: a    tasmin rātrimukʰe gʰore   pāṇḍavā vr̥ṣṇibʰiḥ saha
   tasmin rātri-mukʰe gʰore   pāṇḍavā vr̥ṣṇibʰiḥ saha / ՙ
Halfverse: c    sr̥ñjayāś ca durādʰarṣā   mantrāya samupāviśan
   sr̥ñjayāś ca durādʰarṣā   mantrāya samupāviśan /10/

Verse: 11 
Halfverse: a    ātmaniḥśreyasaṃ sarve   prāptakālaṃ mahābalāḥ
   ātma-niḥśreyasaṃ sarve   prāpta-kālaṃ mahā-balāḥ /
Halfverse: c    mantrayām āsur avyagrā   mantraniścaya kovidāḥ
   mantrayām āsur avyagrā   mantra-niścaya kovidāḥ /11/

Verse: 12 
Halfverse: a    tato yudʰiṣṭʰiro rājā   mantrayitvā ciraṃ nr̥pa
   tato yudʰiṣṭʰiro rājā   mantrayitvā ciraṃ nr̥pa /
Halfverse: c    vāsudevaṃ samudvīkṣya   vākyam etad uvāca ha
   vāsudevaṃ samudvīkṣya   vākyam etad uvāca ha /12/

Verse: 13 
Halfverse: a    paśya kr̥ṣṇa mahātmānaṃ   bʰīṣmaṃ bʰīmaparākramam
   paśya kr̥ṣṇa mahātmānaṃ   bʰīṣmaṃ bʰīma-parākramam /
Halfverse: c    gajaṃ nala vanānīva   vimr̥dnantaṃ balaṃ mama
   gajaṃ nala vanāni_iva   vimr̥dnantaṃ balaṃ mama /13/

Verse: 14 
Halfverse: a    na caivainaṃ mahātmānam   utsahāmo nirīkṣitum
   na ca_eva_enaṃ mahātmānam   utsahāmo nirīkṣitum /
Halfverse: c    lelihyamānaṃ sainyeṣu   pravr̥ddʰam iva pāvakam
   lelihyamānaṃ sainyeṣu   pravr̥ddʰam iva pāvakam /14/

Verse: 15 
Halfverse: a    yatʰā gʰoro mahānāgas   takṣako vai viṣolbaṇaḥ
   yatʰā gʰoro mahā-nāgas   takṣako vai viṣa_ulbaṇaḥ /
Halfverse: c    tatʰā bʰīṣmo raṇe kr̥ṣṇa   tīṣkṇa śastraḥ pratāpavān
   tatʰā bʰīṣmo raṇe kr̥ṣṇa   tīṣkṇa śastraḥ pratāpavān /15/

Verse: 16 
Halfverse: a    gr̥hītacāpaḥ samare   vimuñcaṃś ca śitāñ śarān
   gr̥hīta-cāpaḥ samare   vimuñcaṃś ca śitān śarān /
Halfverse: c    śakyo jetuṃ yamaḥ kruddʰo   vajrapāṇiś ca devarāṭ
   śakyo jetuṃ yamaḥ kruddʰo   vajra-pāṇiś ca deva-rāṭ /16/

Verse: 17 
Halfverse: a    varuṇaḥ pāśabʰr̥d vāpi   sa gado vā dʰaneśvaraḥ
   varuṇaḥ pāśabʰr̥d vā_api   sa gado vā dʰana_īśvaraḥ /
Halfverse: c    na tu bʰīṣmaḥ susaṃkruddʰaḥ   śakyo jetuṃ mahāhave
   na tu bʰīṣmaḥ susaṃkruddʰaḥ   śakyo jetuṃ mahā_āhave /17/

Verse: 18 
Halfverse: a    so 'ham evaṃgate kr̥ṣṇa   nimagnaḥ śokasāgare
   so_aham evaṃ-gate kr̥ṣṇa   nimagnaḥ śoka-sāgare /
Halfverse: c    ātmano buddʰidaurbalyād   bʰīṣmam āsādya saṃyuge {!}
   ātmano buddʰi-daurbalyād   bʰīṣmam āsādya saṃyuge /18/ {!}

Verse: 19 
Halfverse: a    vanaṃ yāsyāmi durdʰarṣa   śreyo me tatra vai gatam
   vanaṃ yāsyāmi durdʰarṣa   śreyo me tatra vai gatam /
Halfverse: c    na yuddʰaṃ rocaye kr̥ṣṇa   hanti bʰīṣmo hi naḥ sadā
   na yuddʰaṃ rocaye kr̥ṣṇa   hanti bʰīṣmo hi naḥ sadā /19/

Verse: 20 
Halfverse: a    yatʰā prajvalitaṃ vahniṃ   pataṃgaḥ samabʰidravan
   yatʰā prajvalitaṃ vahniṃ   pataṃgaḥ samabʰidravan /
Halfverse: c    ekato mr̥tyum abʰyeti   tatʰāhaṃ bʰīṣmam īyivān
   ekato mr̥tyum abʰyeti   tatʰā_ahaṃ bʰīṣmam īyivān /20/

Verse: 21 
Halfverse: a    kṣayaṃ nīto 'smi vārṣṇeya   rājyahetoḥ parākramī
   kṣayaṃ nīto_asmi vārṣṇeya   rājya-hetoḥ parākramī /
Halfverse: c    bʰrātaraś caiva me śūrāḥ   sāyakair bʰr̥śapīḍitāḥ
   bʰrātaraś caiva me śūrāḥ   sāyakair bʰr̥śa-pīḍitāḥ /21/

Verse: 22 
Halfverse: a    matkr̥te bʰrātr̥sauhārdād   rājyāt prabʰraṃśanaṃ gatāḥ
   mat-kr̥te bʰrātr̥-sauhārdād   rājyāt prabʰraṃśanaṃ gatāḥ /
Halfverse: c    parikliṣṭā yatʰā kr̥ṣṇā   matkr̥te madʰusūdana
   parikliṣṭā yatʰā kr̥ṣṇā   mat-kr̥te madʰu-sūdana /22/

Verse: 23 
Halfverse: a    jīvitaṃ bahu manye 'haṃ   jīvitaṃ hy adya durlabʰam
   jīvitaṃ bahu manye_ahaṃ   jīvitaṃ hy adya durlabʰam /
Halfverse: c    jīvitasyādya śeṣeṇa   cariṣye dʰarmam uttamam
   jīvitasya_adya śeṣeṇa   cariṣye dʰarmam uttamam /23/

Verse: 24 
Halfverse: a    yadi te 'ham anugrāhyo   bʰrātr̥bʰiḥ saha keśava
   yadi te_aham anugrāhyo   bʰrātr̥bʰiḥ saha keśava /
Halfverse: c    svadʰarmasyāvirodʰena   tad udāhara keśava
   sva-dʰarmasya_avirodʰena   tad udāhara keśava /24/

Verse: 25 
Halfverse: a    etac cʰrutvā vacas tasya   kāruṇyād bahuvistaram
   etat śrutvā vacas tasya   kāruṇyād bahu-vistaram / ՙ
Halfverse: c    pratyuvāca tataḥ kr̥ṣṇaḥ   sāntvayāno yudʰiṣṭʰiram
   pratyuvāca tataḥ kr̥ṣṇaḥ   sāntvayāno yudʰiṣṭʰiram /25/

Verse: 26 
Halfverse: a    dʰarmaputra viṣādaṃ taṃ   mā kr̥tʰāḥ satyasaṃgara
   dʰarma-putra viṣādaṃ taṃ   mā kr̥tʰāḥ satya-saṃgara /
Halfverse: c    yasya te bʰrātaraḥ śūrā   durjayāḥ śaru sūdanāḥ
   yasya te bʰrātaraḥ śūrā   durjayāḥ śaru sūdanāḥ /26/

Verse: 27 
Halfverse: a    arjuno bʰīmasenaś ca   vāyvagnisamatejasau
   arjuno bʰīma-senaś ca   vāyv-agni-sama-tejasau /
Halfverse: c    mādrīputrau ca vikrāntau   tridaśānām iveśvarau
   mādrī-putrau ca vikrāntau   tridaśānām iva_īśvarau /27/

Verse: 28 
Halfverse: a    māṃ vā niyuṅkṣva sauhārdād   yotsye bʰīṣmeṇa pāṇḍava
   māṃ vā niyuṅkṣva sauhārdād   yotsye bʰīṣmeṇa pāṇḍava / ՙ
Halfverse: c    tvat prayukto hy ahaṃ rājan   kiṃ na kuryāṃ mahāhave
   tvat prayukto hy ahaṃ rājan   kiṃ na kuryāṃ mahā_āhave /28/ ՙ

Verse: 29 
Halfverse: a    haniṣyāmi raṇe bʰīṣmam   āhūya puruṣarṣabʰam
   haniṣyāmi raṇe bʰīṣmam   āhūya puruṣa-r̥ṣabʰam /
Halfverse: c    paśyatāṃ dʰārtarāṣṭrāṇāṃ   yadi neccʰati pʰalgunaḥ
   paśyatāṃ dʰārtarāṣṭrāṇāṃ   yadi na_iccʰati pʰalgunaḥ /29/

Verse: 30 
Halfverse: a    yadi bʰīṣme hate rājañ   jayaṃ paśyasi pāṇḍava
   yadi bʰīṣme hate rājan   jayaṃ paśyasi pāṇḍava /
Halfverse: c    hantāsmy ekaratʰenādya   kuruvr̥ddʰaṃ pitāmaham
   hanta_asmy eka-ratʰena_adya   kuru-vr̥ddʰaṃ pitāmaham /30/

Verse: 31 
Halfverse: a    paśya me vikramaṃ rājan   mahendrasyeva saṃyuge
   paśya me vikramaṃ rājan   mahā_indrasya_iva saṃyuge /
Halfverse: c    vimuñcantaṃ mahāstrāṇi   pātayiṣyāmi taṃ ratʰāt
   vimuñcantaṃ mahā_astrāṇi   pātayiṣyāmi taṃ ratʰāt /31/

Verse: 32 
Halfverse: a    yaḥ śatruḥ pāṇḍuputrāṇāṃ   mac cʰatruḥ sa na saṃśayaḥ
   yaḥ śatruḥ pāṇḍu-putrāṇāṃ   mat śatruḥ sa na saṃśayaḥ /
Halfverse: c    madartʰā bʰavad artʰā ye   ye madīyās tavaiva te
   mad-artʰā bʰavad artʰā ye   ye madīyās tava_eva te /32/

Verse: 33 
Halfverse: a    tava bʰrātā mama sakʰā   saṃbandʰī śiṣya eva ca
   tava bʰrātā mama sakʰā   saṃbandʰī śiṣya\ eva ca / ՙ
Halfverse: c    māṃsāny utkr̥tya vai dadyām   arjunārtʰe mahīpate
   māṃsāny utkr̥tya vai dadyām   arjuna_artʰe mahī-pate /33/

Verse: 34 
Halfverse: a    eṣa cāpi naravyāgʰro   matkr̥te jīvitaṃ tyajet
   eṣa ca_api nara-vyāgʰro   mat-kr̥te jīvitaṃ tyajet /
Halfverse: c    eṣa naḥ samayas tāta   tārayema parasparam
   eṣa naḥ samayas tāta   tārayema parasparam /
Halfverse: e    sa māṃ niyuṅkṣva rājendra   yāvad dvīpo bʰavāmy aham
   sa māṃ niyuṅkṣva rāja_indra   yāvad dvīpo bʰavāmy aham /34/ ՙ

Verse: 35 
Halfverse: a    pratijñātam upaplavye   yat tat pārtʰena pūrvataḥ
   pratijñātam upaplavye   yat tat pārtʰena pūrvataḥ /
Halfverse: c    gʰātayiṣyāmi gāṅgeyam   ity ulūkasya saṃnidʰau
   gʰātayiṣyāmi gāṅgeyam   ity ulūkasya saṃnidʰau /35/

Verse: 36 
Halfverse: a    parirakṣyaṃ ca mama tad   vacaḥ pārtʰasya dʰīmataḥ
   parirakṣyaṃ ca mama tad   vacaḥ pārtʰasya dʰīmataḥ /
Halfverse: c    anujñātaṃ tu pārtʰena   mayā kāryaṃ na saṃśayaḥ
   anujñātaṃ tu pārtʰena   mayā kāryaṃ na saṃśayaḥ /36/

Verse: 37 
Halfverse: a    atʰa vā pʰalgunasyaiṣa   bʰāraḥ parimito raṇe
   atʰa vā pʰalgunasya_eṣa   bʰāraḥ parimito raṇe /
Halfverse: c    nihaniṣyati saṃgrāme   bʰīṣmaṃ parapuraṃjayam
   nihaniṣyati saṃgrāme   bʰīṣmaṃ para-puraṃ-jayam /37/

Verse: 38 
Halfverse: a    aśakyam api kuryād dʰi   raṇe pārtʰaḥ samudyataḥ
   aśakyam api kuryādd^hi   raṇe pārtʰaḥ samudyataḥ /
Halfverse: c    tridaśān vā samudyukttān   sahitān daityadānavaiḥ
   tridaśān vā samudyukttān   sahitān daitya-dānavaiḥ /
Halfverse: e    nihanyād arjunaḥ saṃkʰye   kim u bʰīṣmaṃ narādʰipa
   nihanyād arjunaḥ saṃkʰye   kim u bʰīṣmaṃ nara_adʰipa /38/

Verse: 39 
Halfverse: a    viparīto mahāvīryo   gatasattvo 'lpajīvitaḥ
   viparīto mahā-vīryo   gata-sattvo_alpa-jīvitaḥ /
Halfverse: c    bʰīṣmaḥ śāṃtanavo nūnaṃ   kartavyaṃ nāvabudʰyate
   bʰīṣmaḥ śāṃtanavo nūnaṃ   kartavyaṃ na_avabudʰyate /39/

Verse: 40  {Yudʰiṣṭʰira uvāca}
Halfverse: a    evam etan mahābāho   yatʰā vadasi mādʰava
   evam etan mahā-bāho   yatʰā vadasi mādʰava / ՙ
Halfverse: c    sarve hy ete na paryāptās   tava veganivāraṇe
   sarve hy ete na paryāptās   tava vega-nivāraṇe /40/

Verse: 41 
Halfverse: a    niyataṃ samavāpsyāmi   sarvam eva yatʰepsitam
   niyataṃ samavāpsyāmi   sarvam eva yatʰā_īpsitam /
Halfverse: c    yasya me puruṣavyāgʰra   bʰavān nātʰo mahābalaḥ
   yasya me puruṣa-vyāgʰra   bʰavān nātʰo mahā-balaḥ /41/

Verse: 42 
Halfverse: a    sendrān api raṇe devāñ   jayeyaṃ jayatāṃ vara
   sa_indrān api raṇe devān   jayeyaṃ jayatāṃ vara /
Halfverse: c    tvayā nātʰena govinda   kim u bʰīṣmaṃ mahāhave
   tvayā nātʰena govinda   kim u bʰīṣmaṃ mahā_āhave /42/

Verse: 43 
Halfverse: a    na tu tvām anr̥taṃ kartum   utsahe svārtʰagauravāt
   na tu tvām anr̥taṃ kartum   utsahe sva_artʰa-gauravāt /
Halfverse: c    ayudʰyamānaḥ sāhāyyaṃ   yatʰoktaṃ kuru mādʰava
   ayudʰyamānaḥ sāhāyyaṃ   yatʰā_uktaṃ kuru mādʰava /43/

Verse: 44 
Halfverse: a    samayas tu kr̥taḥ kaś cid   bʰīṣmeṇa mama mādʰava
   samayas tu kr̥taḥ kaścid   bʰīṣmeṇa mama mādʰava /
Halfverse: c    mantrayiṣye tavārtʰāya   na tu yotsye katʰaṃ cana
   mantrayiṣye tava_artʰāya   na tu yotsye katʰaṃcana /
Halfverse: e    duryodʰanārtʰa yotsyāmi   satyam etad iti prabʰo
   duryodʰana_artʰa yotsyāmi   satyam etad iti prabʰo /44/

Verse: 45 
Halfverse: a    sa hi rājyasya me dātā   mantrasyaiva ca mādʰava
   sa hi rājyasya me dātā   mantrasya_eva ca mādʰava /
Halfverse: c    tasmād deva prataṃ bʰūyo   vadʰopāyārtʰam ātmanaḥ
   tasmād deva prataṃ bʰūyo   vadʰa_upāya_artʰam ātmanaḥ /
Halfverse: e    bʰavatā sahitāḥ sarve   pr̥ccʰāmo madʰusūdana
   bʰavatā sahitāḥ sarve   pr̥ccʰāmo madʰu-sūdana /45/

Verse: 46 
Halfverse: a    tad vayaṃ sahitā gatvā   bʰīṣmam āśu narottamam
   tad vayaṃ sahitā gatvā   bʰīṣmam āśu nara_uttamam /
Halfverse: c    rucite tava vārṣṇeya   mantraṃ pr̥ccʰāma kauravam
   rucite tava vārṣṇeya   mantraṃ pr̥ccʰāma kauravam /46/

Verse: 47 
Halfverse: a    sa vakṣyati hitaṃ vākyaṃ   tatʰyaṃ caiva janārdana
   sa vakṣyati hitaṃ vākyaṃ   tatʰyaṃ caiva janārdana /
Halfverse: c    yatʰā sa vakṣyate kr̥ṣṇa   tatʰā kartāsmi saṃyuge
   yatʰā sa vakṣyate kr̥ṣṇa   tatʰā kartā_asmi saṃyuge /47/

Verse: 48 
Halfverse: a    sa no jayasya dātā ca   mantrasya ca dʰr̥tavrataḥ
   sa no jayasya dātā ca   mantrasya ca dʰr̥ta-vrataḥ /
Halfverse: c    bālāḥ pitrā vihīnāś ca   tena saṃvardʰitā vayam
   bālāḥ pitrā vihīnāś ca   tena saṃvardʰitā vayam /48/

Verse: 49 
Halfverse: a    taṃ cet pitāmahaṃ vr̥ddʰaṃ   hantum iccʰāmi mādʰava
   taṃ cet pitāmahaṃ vr̥ddʰaṃ   hantum iccʰāmi mādʰava /
Halfverse: c    pituḥ pitaram iṣṭaṃ vai   dʰig astu kṣatrajīvikām
   pituḥ pitaram iṣṭaṃ vai   dʰig astu kṣatra-jīvikām /49/

Verse: 50  {Saṃjaya uvāca}
Halfverse: a    tato 'bravīn mahārāja   vārṣṇeyaḥ kurunandanam
   tato_abravīn mahā-rāja   vārṣṇeyaḥ kuru-nandanam /
Halfverse: c    rocate me mahābāho   satataṃ tava bʰāṣitam
   rocate me mahā-bāho   satataṃ tava bʰāṣitam /50/

Verse: 51 
Halfverse: a    devavrataḥ kr̥tī bʰīṣmaḥ   prekṣitenāpi nirdahet
   deva-vrataḥ kr̥tī bʰīṣmaḥ   prekṣitena_api nirdahet /
Halfverse: c    gamyatāṃ sa vadʰopāyaṃ   praṣṭuṃ sāgaragāsutaḥ
   gamyatāṃ sa vadʰa_upāyaṃ   praṣṭuṃ sāgaragā-sutaḥ /
Halfverse: e    vaktum arhati satyaṃ sa   tvayā pr̥ṣṭo viśeṣataḥ
   vaktum arhati satyaṃ sa   tvayā pr̥ṣṭo viśeṣataḥ /51/

Verse: 52 
Halfverse: a    te vayaṃ tatra gaccʰāmaḥ   praṣṭuṃ kurupitāmaham
   te vayaṃ tatra gaccʰāmaḥ   praṣṭuṃ kuru-pitāmaham /
Halfverse: c    praṇamya śirasā cainaṃ   mantraṃ pr̥ccʰāma mādʰava
   praṇamya śirasā ca_enaṃ   mantraṃ pr̥ccʰāma mādʰava /
Halfverse: e    sa no dāsyati yaṃ mantraṃ   tena yotsyāmahe parān
   sa no dāsyati yaṃ mantraṃ   tena yotsyāmahe parān /52/

Verse: 53 
Halfverse: a    evaṃ saṃmantrya vai vīrāḥ   pāṇḍavāḥ pāṇḍupūrvaja
   evaṃ saṃmantrya vai vīrāḥ   pāṇḍavāḥ pāṇḍu-pūrvaja /
Halfverse: c    jagmus te sahitāḥ sarve   vāsudevaś ca vīryavān
   jagmus te sahitāḥ sarve   vāsudevaś ca vīryavān /
Halfverse: e    vimuktaśastrakavacā   bʰīṣmasya sadanaṃ prati
   vimukta-śastra-kavacā   bʰīṣmasya sadanaṃ prati /53/

Verse: 54 
Halfverse: a    praviśya ca tadā bʰīṣmaṃ   śirobʰiḥ pratipedire
   praviśya ca tadā bʰīṣmaṃ   śirobʰiḥ pratipedire /
Halfverse: c    pūjayanto mahārāja   pāṇḍavā bʰaratarṣabʰa
   pūjayanto mahā-rāja   pāṇḍavāḥ bʰarat- r̥ṣabʰa /
Halfverse: e    praṇamya śirasā cainaṃ   bʰīṣmaṃ śaraṇam anvayuḥ
   praṇamya śirasā ca_enaṃ   bʰīṣmaṃ śaraṇam anvayuḥ /54/

Verse: 55 
Halfverse: a    tān uvāca mahābāhur   bʰīṣmaḥ kurupitāmahaḥ
   tān uvāca mahā-bāhur   bʰīṣmaḥ kuru-pitāmahaḥ /
Halfverse: c    svāgataṃ tava vārṣṇeya   svāgataṃ te dʰanaṃjaya
   svāgataṃ tava vārṣṇeya   svāgataṃ te dʰanaṃjaya /
Halfverse: e    svāgataṃ dʰarmaputrāya   bʰīmāya yamayos tatʰā
   svāgataṃ dʰarma-putrāya   bʰīmāya yamayos tatʰā /55/

Verse: 56 
Halfverse: a    kiṃ kāryaṃ vaḥ karomy adya   yuṣmat prītivivardʰanam
   kiṃ kāryaṃ vaḥ karomy adya   yuṣmat prīti-vivardʰanam / ՙ
Halfverse: c    sarvātmanā ca kartāsmi   yady api syāt suduṣkaram
   sarva_ātmanā ca kartā_asmi   yady api syāt suduṣkaram /56/ ՙ

Verse: 57 
Halfverse: a    tatʰā bruvāṇaṃ gāṅgeyaṃ   prītiyuktaṃ punaḥ punaḥ
   tatʰā bruvāṇaṃ gāṅgeyaṃ   prīti-yuktaṃ punaḥ punaḥ /
Halfverse: c    uvāca vākyaṃ dīnātmā   dʰarmaputro yudʰiṣṭʰiraḥ
   uvāca vākyaṃ dīna_ātmā   dʰarma-putro yudʰiṣṭʰiraḥ /57/

Verse: 58 
Halfverse: a    katʰaṃ jayema dʰarmajña   katʰaṃ rājyaṃ labʰemahi
   katʰaṃ jayema dʰarmajña   katʰaṃ rājyaṃ labʰemahi /
Halfverse: c    prajānāṃ saṃkṣayo na syāt   katʰaṃ tan me vadābʰibʰo
   prajānāṃ saṃkṣayo na syāt   katʰaṃ tan me vada_abʰibʰo /58/

Verse: 59 
Halfverse: a    bʰavān hi no vadʰopāyaṃ   bravītu svayam ātmanaḥ
   bʰavān hi no vadʰa_upāyaṃ   bravītu svayam ātmanaḥ /
Halfverse: c    bʰavantaṃ samare rājan   viṣahema katʰaṃ vayam
   bʰavantaṃ samare rājan   viṣahema katʰaṃ vayam /59/

Verse: 60 
Halfverse: a    na hi te sūkṣmam apy asti   randʰraṃ kurupitāmaha
   na hi te sūkṣmam apy asti   randʰraṃ kuru-pitāmaha /
Halfverse: c    maṇḍalenaiva dʰanuṣā   sadā dr̥śyo 'si saṃyuge
   maṇḍalena_eva dʰanuṣā   sadā dr̥śyo_asi saṃyuge /60/

Verse: 61 
Halfverse: a    nādadānam saṃdadʰānaṃ   vikarṣantaṃ dʰanur na ca
   na_ādadānam[?] saṃdadʰānaṃ   vikarṣantaṃ dʰanur na ca /
Halfverse: c    paśyāmas tvā mahābāho   ratʰe sūryam iva stʰitam
   paśyāmas tvā mahā-bāho   ratʰe sūryam iva stʰitam /61/

Verse: 62 
Halfverse: a    narāśvaratʰanāgānāṃ   hantāraṃ paravīrahan
   nara_aśva-ratʰa-nāgānāṃ   hantāraṃ para-vīrahan /
Halfverse: c    ka ivotsahate hantuṃ   tvāṃ pumān bʰaratarṣabʰa
   ka\ iva_utsahate hantuṃ   tvāṃ pumān bʰarata-r̥ṣabʰa /62/ ՙ

Verse: 63 
Halfverse: a    varṣatā śaravarṣāṇi   mahānti puruṣottama
   varṣatā śara-varṣāṇi   mahānti puruṣa_uttama /
Halfverse: c    kṣayaṃ nītā hi pr̥tanā   bʰavatā mahatī mama
   kṣayaṃ nītā hi pr̥tanā   bʰavatā mahatī mama /63/

Verse: 64 
Halfverse: a    yatʰā yudʰi jayeyaṃ tvāṃ   yatʰā rājyaṃ bʰaven mama
   yatʰā yudʰi jayeyaṃ tvāṃ   yatʰā rājyaṃ bʰaven mama /
Halfverse: c    bʰave sainyasya vā śāntis   tan me brūhi pitāmaha
   bʰave sainyasya vā śāntis   tan me brūhi pitāmaha /64/

Verse: 65 
Halfverse: a    tato 'bravīc cʰāṃtanavaḥ   pāṇḍavān pāṇḍupūrvaja
   tato_abravīt śāṃtanavaḥ   pāṇḍavān pāṇḍu-pūrvaja /
Halfverse: c    na katʰaṃ cana kaunteya   mayi jīvati saṃyuge
   na katʰaṃcana kaunteya   mayi jīvati saṃyuge /
Halfverse: e    yuṣmāsu dr̥śyate vr̥ddʰiḥ   satyam etad bravīmi vaḥ
   yuṣmāsu dr̥śyate vr̥ddʰiḥ   satyam etad bravīmi vaḥ /65/

Verse: 66 
Halfverse: a    nirjite mayi yuddʰe tu   dʰruvaṃ jeṣyatʰa kauravān
   nirjite mayi yuddʰe tu   dʰruvaṃ jeṣyatʰa kauravān /
Halfverse: c    kṣipraṃ mayi praharata   yadīccʰatʰa raṇe jayam
   kṣipraṃ mayi praharata   yadi_iccʰatʰa raṇe jayam /
Halfverse: e    anujānāmi vaḥ pārtʰāḥ   praharadʰvaṃ yatʰāsukʰam
   anujānāmi vaḥ pārtʰāḥ   praharadʰvaṃ yatʰā-sukʰam /66/

Verse: 67 
Halfverse: a    evaṃ hi sukr̥taṃ manya   bʰavatāṃ vidito hy aham
   evaṃ hi sukr̥taṃ manya   bʰavatāṃ vidito hy aham /
Halfverse: c    hate mayi hataṃ sarvaṃ   tasmād evaṃ vidʰīyatām
   hate mayi hataṃ sarvaṃ   tasmād evaṃ vidʰīyatām /67/

Verse: 68  {Yudʰiṣṭʰira uvāca}
Halfverse: a    brūhi tasmād upāyaṃ no   yatʰā yuddʰe jayemahi
   brūhi tasmād upāyaṃ no   yatʰā yuddʰe jayemahi /
Halfverse: c    bʰavantaṃ samare kruddʰaṃ   daṇḍapāṇim ivāntakam
   bʰavantaṃ samare kruddʰaṃ   daṇḍa-pāṇim iva_antakam /68/

Verse: 69 
Halfverse: a    śakyo vajradʰaro jetuṃ   varuṇo 'tʰa yamas tatʰā
   śakyo vajra-dʰaro jetuṃ   varuṇo_atʰa yamas tatʰā /
Halfverse: c    na bʰavān samare śakyaḥ   sendrair api surāsuraiḥ
   na bʰavān samare śakyaḥ   sa_indrair api sura_asuraiḥ /69/

Verse: 70  {Bʰīṣma uvāca}
Halfverse: a    satyam etan mahābāho   yatʰā vadasi pāṇḍava
   satyam etan mahā-bāho   yatʰā vadasi pāṇḍava /
Halfverse: c    nāhaṃ śakyo raṇe jetuṃ   sendrair api surāsuraiḥ
   na_ahaṃ śakyo raṇe jetuṃ   sa_indrair api sura_asuraiḥ /70/

Verse: 71 
Halfverse: a    āttaśastro raṇe yatto   gr̥hītavarakārmukaḥ
   ātta-śastro raṇe yatto   gr̥hīta-vara-kārmukaḥ /
Halfverse: c    nyastaśastraṃ tu māṃ rājan   hanyur yudʰi mahāratʰāḥ
   nyasta-śastraṃ tu māṃ rājan   hanyur yudʰi mahā-ratʰāḥ /71/

Verse: 72 
Halfverse: a    niṣkipta śastre patite   vimuktakavaca dʰvaje
   niṣkipta śastre patite   vimukta-kavaca dʰvaje /
Halfverse: c    dravamāṇe ca bʰīte ca   tavāsmīti ca vādini
   dravamāṇe ca bʰīte ca   tava_asmi_iti ca vādini /72/

Verse: 73 
Halfverse: a    striyāṃ strī nāmadʰeye ca   vikale caikaputrake
   striyāṃ strī nāma-dʰeye ca   vikale ca_eka-putrake /
Halfverse: c    aprasūte ca duṣprekṣye   na yuddʰaṃ rocate mama
   aprasūte ca duṣprekṣye   na yuddʰaṃ rocate mama /73/

Verse: 74 
Halfverse: a    imaṃ ca śr̥ṇu me pārtʰa   saṃkalpaṃ pūrvacintitam
   imaṃ ca śr̥ṇu me pārtʰa   saṃkalpaṃ pūrva-cintitam /
Halfverse: c    amaṅgalya dʰvajaṃ dr̥ṣṭvā   na yudʰyeyaṃ katʰaṃ cana
   amaṅgalya dʰvajaṃ dr̥ṣṭvā   na yudʰyeyaṃ katʰaṃcana /74/

Verse: 75 
Halfverse: a    ya eṣa draupado rājaṃs   tava sainye mahāratʰaḥ
   ya\ eṣa draupado rājaṃs   tava sainye mahā-ratʰaḥ / ՙ
Halfverse: c    śikʰaṇḍī samarākāṅkṣī   śūraś ca samitiṃjayaḥ
   śikʰaṇḍī samara_ākāṅkṣī   śūraś ca samitiṃ-jayaḥ /75/

Verse: 76 
Halfverse: a    yatʰābʰavac ca strī pūrvaṃ   paścāt puṃstvam upāgataḥ
   yatʰā_abʰavac ca strī pūrvaṃ   paścāt puṃstvam upāgataḥ /
Halfverse: c    jānanti ca bʰavanto 'pi   sarvam etad yatʰātatʰam
   jānanti ca bʰavanto_api   sarvam etad yatʰā-tatʰam /76/

Verse: 77 
Halfverse: a    arjunaḥ samare śūraḥ   puraskr̥tya śikʰaṇḍinam
   arjunaḥ samare śūraḥ   puraskr̥tya śikʰaṇḍinam /
Halfverse: c    mām eva viśikʰais tūrṇam   abʰidravatu daṃśitaḥ
   mām eva viśikʰais tūrṇam   abʰidravatu daṃśitaḥ /77/

Verse: 78 
Halfverse: a    amaṅgalya dʰvaje tasmin   strī pūrve ca viśeṣataḥ
   amaṅgalya dʰvaje tasmin   strī pūrve ca viśeṣataḥ /
Halfverse: c    na prahartum abʰīpsāmi   gr̥hīteṣuṃ katʰaṃ cana
   na prahartum abʰīpsāmi   gr̥hīta_iṣuṃ katʰaṃcana /78/

Verse: 79 
Halfverse: a    tadantaraṃ samāsādya   pāṇḍavo māṃ dʰanaṃjayaḥ
   tad-antaraṃ samāsādya   pāṇḍavo māṃ dʰanaṃjayaḥ /
Halfverse: c    śarair gʰātayatu kṣipraṃ   samantād bʰaratarṣabʰa
   śarair gʰātayatu kṣipraṃ   samantād bʰarata-r̥ṣabʰa /79/

Verse: 80 
Halfverse: a    na taṃ paśyāmi lokeṣu   yo māṃ hanyāt samudyatam
   na taṃ paśyāmi lokeṣu   yo māṃ hanyāt samudyatam / ՙ
Halfverse: c    r̥te kr̥ṣṇān mahābʰāgāt   pāṇḍavād vā dʰanaṃjayāt
   r̥te kr̥ṣṇān mahā-bʰāgāt   pāṇḍavād vā dʰanaṃjayāt /80/

Verse: 81 
Halfverse: a    eṣa tasmāt purodʰāya   kaṃ cid anyaṃ mamāgrataḥ
   eṣa tasmāt purodʰāya   kaṃcid anyaṃ mama_agrataḥ /
Halfverse: c    māṃ pātayatu bībʰatsur   evaṃ te vijayo bʰavet
   māṃ pātayatu bībʰatsur   evaṃ te vijayo bʰavet /81/

Verse: 82 
Halfverse: a    etat kuruṣva kaunteya   yatʰoktaṃ vacanaṃ mama
   etat kuruṣva kaunteya   yatʰā_uktaṃ vacanaṃ mama /
Halfverse: c    tato jeṣyasi saṃgrāme   dʰārtarāṣṭrān samāgatān
   tato jeṣyasi saṃgrāme   dʰārtarāṣṭrān samāgatān /82/

Verse: 83  {Saṃjaya uvāca}
Halfverse: a    te 'nujñā tās tataḥ pārtʰā   jagmuḥ svaśibiraṃ prati
   te_anujñā tās tataḥ pārtʰā   jagmuḥ sva-śibiraṃ prati /
Halfverse: c    abʰivādya mahātmānaṃ   bʰīṣmaṃ kurupitāmaham
   abʰivādya mahātmānaṃ   bʰīṣmaṃ kuru-pitāmaham /83/

Verse: 84 
Halfverse: a    tatʰoktavati gāṅgeye   paralokāya dīkṣite
   tatʰā_uktavati gāṅgeye   para-lokāya dīkṣite /
Halfverse: c    arjuno duḥkʰasaṃtaptaḥ   sa vrīḍam idam abravīt
   arjuno duḥkʰa-saṃtaptaḥ   sa vrīḍam idam abravīt /84/

Verse: 85 
Halfverse: a    guruṇā kulavr̥ddʰena   kr̥taprajñena dʰīmatā
   guruṇā kula-vr̥ddʰena   kr̥ta-prajñena dʰīmatā /
Halfverse: c    pitāmahena saṃgrāme   katʰaṃ yotsyāmi mādʰava
   pitāmahena saṃgrāme   katʰaṃ yotsyāmi mādʰava /85/

Verse: 86 
Halfverse: a    krīḍatā hi mayā bālye   vāsudeva mahāmanāḥ
   krīḍatā hi mayā bālye   vāsudeva mahā-manāḥ /
Halfverse: c    pāṃsurūṣita gātreṇa   mahātmā paruṣī kr̥taḥ
   pāṃsu-rūṣita gātreṇa   mahātmā paruṣī kr̥taḥ /86/

Verse: 87 
Halfverse: a    yasyāham adʰiruhyāṅkaṃ   bālaḥ kila gadāgraja
   yasya_aham adʰiruhya_aṅkaṃ   bālaḥ kila gadā_agraja /
Halfverse: c    tātety avocaṃ pitaraṃ   pituḥ pāṇḍor mahātmanaḥ
   tāta_ity avocaṃ pitaraṃ   pituḥ pāṇḍor mahātmanaḥ /87/

Verse: 88 
Halfverse: a    nāhaṃ tātas tava pitus   tāto 'smi tava bʰārata
   na_ahaṃ tātas tava pitus   tāto_asmi tava bʰārata /
Halfverse: c    iti mām abravīd bālye   yaḥ sa vadʰyaḥ katʰaṃ mayā
   iti mām abravīd bālye   yaḥ sa vadʰyaḥ katʰaṃ mayā /88/

Verse: 89 
Halfverse: a    kāmaṃ vadʰyatu me sainyaṃ   nāhaṃ yotsye mahātmanā
   kāmaṃ vadʰyatu me sainyaṃ   na_ahaṃ yotsye mahātmanā /
Halfverse: c    jayo vāstu vadʰo vā me   katʰaṃ vākr̥ṣṇa manyase
   jayo vā_astu vadʰo vā me   katʰaṃ vākr̥ṣṇa manyase /89/

Verse: 90  {Śrī-Kr̥ṣṇa uvāca}
Halfverse: a    pratijñāya vadʰaṃ jiṣṇo   purā bʰīṣmasya saṃyuge
   pratijñāya vadʰaṃ jiṣṇo   purā bʰīṣmasya saṃyuge /
Halfverse: c    kṣatradʰarme stʰitaḥ pārtʰa   katʰaṃ nainaṃ haniṣyasi
   kṣatra-dʰarme stʰitaḥ pārtʰa   katʰaṃ na_enaṃ haniṣyasi /90/

Verse: 91 
Halfverse: a    pātayainaṃ ratʰāt pārtʰa   vrajāhatam iva drumam
   pātaya_enaṃ ratʰāt pārtʰa   vraja_āhatam iva drumam /
Halfverse: c    nāhatvā yudʰi gāṅgeyaṃ   vijayas te bʰaviṣyati
   na_ahatvā yudʰi gāṅgeyaṃ   vijayas te bʰaviṣyati /91/

Verse: 92 
Halfverse: a    diṣṭam etat purā devair   bʰaviṣyaty avaśasya te
   diṣṭam etat purā devair   bʰaviṣyaty avaśasya te /
Halfverse: c    hantā bʰīṣmasya pūrvendra   iti tan na tad anyatʰā
   hantā bʰīṣmasya pūrva_indra iti tan na tad anyatʰā /92/ ՙ

Verse: 93 
Halfverse: a    na hi bʰīṣmaṃ durādʰarṣaṃ   vyāttānanam ivāntakam
   na hi bʰīṣmaṃ durādʰarṣaṃ   vyātta_ānanam iva_antakam /
Halfverse: c    tvadanyaḥ śaknuyād dʰantum   api vajradʰaraḥ svayam
   tvad-anyaḥ śaknuyādd^hantum   api vajra-dʰaraḥ svayam /93/

Verse: 94 
Halfverse: a    jahi bʰīṣmaṃ mahābāho   śr̥ṇu cedaṃ vaco mama {!}
   jahi bʰīṣmaṃ mahā-bāho   śr̥ṇu ca_idaṃ vaco mama / {!}
Halfverse: c    yatʰovāca purā śakraṃ   mahābuddʰir br̥haspatiḥ
   yatʰā_uvāca purā śakraṃ   mahā-buddʰir br̥haspatiḥ /94/ ՙ

Verse: 95 
Halfverse: a    jyāyāṃsam api cec cʰakra   guṇair api samanvitam
   jyāyāṃsam api cet śakra   guṇair api samanvitam /
Halfverse: c    ātatāyinam āmantrya   hanyād gʰātakam āgatam
   ātatāyinam āmantrya   hanyād gʰātakam āgatam /95/

Verse: 96 
Halfverse: a    śāśvato 'yaṃ stʰito dʰarmaḥ   kṣatriyāṇāṃ dʰanaṃjaya
   śāśvato_ayaṃ stʰito dʰarmaḥ   kṣatriyāṇāṃ dʰanaṃjaya /
Halfverse: c    yoddʰavyaṃ rakṣitavyaṃ ca   yaṣṭavyaṃ cānasūyubʰiḥ
   yoddʰavyaṃ rakṣitavyaṃ ca   yaṣṭavyaṃ ca_anasūyubʰiḥ /96/

Verse: 97  {Arjuna uvāca}
Halfverse: a    śikʰaṇḍī nidʰanaṃ kr̥ṣṇa   bʰīṣmasya bʰavitā dʰruvam
   śikʰaṇḍī nidʰanaṃ kr̥ṣṇa   bʰīṣmasya bʰavitā dʰruvam /
Halfverse: c    dr̥ṣṭvaiva hi sadā bʰīṣmaḥ   pāñcālyaṃ vinivartate
   dr̥ṣṭvā_eva hi sadā bʰīṣmaḥ   pāñcālyaṃ vinivartate /97/

Verse: 98 
Halfverse: a    te vayaṃ pramukʰe tasya   stʰāpayitvā śikʰaṇḍinam
   te vayaṃ pramukʰe tasya   stʰāpayitvā śikʰaṇḍinam /
Halfverse: c    gāṅgeyaṃ pātayiṣyāma   upāyeneti me matiḥ
   gāṅgeyaṃ pātayiṣyāma upāyena_iti me matiḥ /98/ ՙ

Verse: 99 
Halfverse: a    aham anyān maheṣvāsān   vārayiṣyāmi sāyakaiḥ
   aham anyān mahā_iṣvāsān   vārayiṣyāmi sāyakaiḥ /
Halfverse: c    śikʰaṇḍy api yudʰāṃ śreṣṭʰo   bʰīṣmam evābʰiyāsyatu
   śikʰaṇḍy api yudʰāṃ śreṣṭʰo   bʰīṣmam eva_abʰiyāsyatu /99/

Verse: 100 
Halfverse: a    śrutaṃ te kurumukʰyasya   nāhaṃ hanyāṃ śikʰaṇḍinam
   śrutaṃ te kuru-mukʰyasya   na_ahaṃ hanyāṃ śikʰaṇḍinam /
Halfverse: c    kanyā hy eṣā purā jātā   puruṣaḥ samapadyata
   kanyā hy eṣā purā jātā   puruṣaḥ samapadyata /100/ 100

Verse: 101  {Saṃjaya uvāca}
Halfverse: a    ity evaṃ niścayaṃ kr̥tvā   pāṇḍavāḥ saha mādʰavāḥ
   ity evaṃ niścayaṃ kr̥tvā   pāṇḍavāḥ saha mādʰavāḥ /
Halfverse: c    śayanāni yatʰā svāni   bʰejire puruṣarṣabʰāḥ
   śayanāni yatʰā svāni   bʰejire puruṣa-r̥ṣabʰāḥ /101/ (E)



Next part


This text is part of the TITUS edition of Mahabharata.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 8.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.