TITUS
Movses Kalankatowaci, Patmowtiwn Alowanic Asxarhi
Part No. 42
Chapter: 12
Page: 159
Line: 12
ԳԼՈՒԽ Ժ՜Բ.
Line: 13
Գալ
զօրացն
հիւսիսոյ
յօգնել
Հերակլի
։
Line: 14
Ապա
այնուհետեւ
յամին
երեսներորդի
վեցերորդի
Line: 15
Խոսրովու
՝
եդ
՛ի
մտի
իւրում
կայսրն
Line: 16
Օգոստական
հնարս
հնարել
,
թէ
զիարդ
արդեօք
Line: 17
կարասցէ
բուժիլ
յանհնարին
տանջանացն
եւ
՛ի
Line: 18
նախատանաց
։
Եւ
ընդ
այն
ժամանակս
միաբանէր
Line: 19
առ
իւր
զամենայն
տունն
Հռովմայեցւոց
,
Line: 20
զօրս
կոչել
յօգնականութիւն
,
խրամատել
զմեծ
Line: 21
լեառն
Կովկասու
,
որ
փակեալ
ունի
զկողմանս
Line: 22
արեւելից
հիւսիսոյ
՝
բանալ
զդրունս
Չողայ
,
հանել
Line: 23
զազգս
ազգս
բարբարոսաց
եւ
նոքօք
վանել
Line: 24
զթագաւորն
Պարսից
՝
զհպարտն
Խոսրով
։
Յայնժամ
Line: 25
հանդերձէր
կազմէր
զոմն
՛ի
նախարարաց
Page: 160
Line: 1
իւրոց
՝
Անդրէ
անուն
,
այր
հանճարեղ
եւ
իմաստուն
.
Line: 2
առաքէր
զնա
(առ
Հոնս)
բազում
խոստմամբք
Line: 3
անթիւ
անհամար
գանձուց
,
զի
եթէ
ձեռնտու
Line: 4
լինիցին
ինձ
՛ի
մեծ
նախանձուէս
,
յանձն
Line: 5
առնում
եւ
ես
լնուլ
զպասքումն
գազանաբարոյ
Line: 6
ոսկեսէր
ազգին
գիսաւորաց
։
Արդ
իբրեւ
զայս
Line: 7
լսէր
յաջորդ
արքային
հիւսիսոյ
,
որ
էր
երկրորդ
Line: 8
թագաւորութեանն
նորա
եւ
անուն
իւր
Ջեբու
Line: 9
Խաքան
,
եւ
տեսանէր
զմեծամեծ
պարգեւացն
խոստմունսն
Line: 10
ընդ
նմին
եւ
առնուլ
ասպատակաւ
յաւարի
Line: 11
զամենայն
աշխարհս
,
որք
ընդ
հնազանդութեամբ
Line: 12
Պարսից
արքայի
,
մեծաւ
յօժարութեամբ
Line: 13
առնէր
զպատասխանին
ասելով
.
"Ես
եղէց
վրէժխնդիր
Line: 14
ընդ
թշնամւոյն
.
ես
եկից
ելից
հասից
անձամբ
Line: 15
իմով
օգնական
նմա
քաջ
զօրօք
իմովք
.
Line: 16
ես
հաճեցից
զմիտս
նորա
գործովք
պատերազմաց
,
Line: 17
սրով
իմով
եւ
աղեղամբք
՝
որպէս
ցանկայ
Line: 18
անձն
նորա
"։
Յայնժամ
առաքէր
ընդ
նախարարին
Line: 19
ընդ
այնմիկ
առ
՛ի
հաստատել
զխորհուրդ
Line: 20
պայմանին
այնորիկ
արս
հեծեալս
ընտիրս
զօրաւորս
Line: 21
զօրութեամբ
,
եւ
աղեղնաւորս
կորովաձիգս
՝
Line: 22
թուով
իբրեւ
հազար
մի
,
որք
դիմեալ
յանկարծակի
Line: 23
ընդ
դուռն
Չողայ
առ
ոչինչ
համարեալ
Line: 24
զքաղաքապահսն
եւ
զգումարտակսն
Պարսից
արքային
,
Line: 25
որք
էին
կարգաւորեալ
՛ի
մեծ
դրանն
,
Line: 26
սլացեալք
որպէս
զարծուիս
առ
մեծ
գետովն
Կուրայ
,
Line: 27
յոչ
ոք
խնայելով
որ
հասանէր
ընդդէմ
նոցա
,
Page: 161
Line: 1
ճանապարհ
կալեալ
ընդ
աշխարհն
Վրաց
եւ
Line: 2
Եգերացւոց
,
հատին
անցին
ընդ
ծովն
մեծ
մինչեւ
Line: 3
՛ի
պալատն
արքունի
.
եւ
յանդիման
լեալ
մեծի
Line: 4
կայսերն
Հերակլեայ
՝
հաստատեն
առ
միմեանս
Line: 5
զերդմունս
ըստ
իւրաքանչիւր
օրինաց
եւ
առնուն
Line: 6
՛ի
նմանէ
զհրաման
վասն
ելիցն
իւրեանց
՝
ոչինչ
Line: 7
կասկածեալ
յումեքէ
։
Իսկ
՛ի
մտանել
ամին
երեսներորդի
Line: 8
եօթներորդի
առաքեաց
թագաւորն
Line: 9
հիւսիսոյ
զխոստացեալ
զօրսն
պատերազմող
,
Line: 10
զօրավար
կարգեալ
զեղբօրորդին
իւր
,
որում
՛ի
Line: 11
պատիւ
իշխանութեանն
իւրեանց
Շաթ
անուն
Line: 12
կարդային
,
որ
եկեալ
արշաւեաց
յամենայն
սահմանս
Line: 13
աշխարհիս
Աղուանից
եւ
ընդ
մասն
ինչ
Ատրպատականու
Line: 14
եւ
մաշեաց
՛ի
սուր
սուսերի
զբազում
Line: 15
անձինս
քրիստոնէից
եւ
հեթանոսաց
.
իսկ
Line: 16
զթիւ
նոցա
որք
գերեցան
՛ի
նոցանէ
ո՞
կարիցէ
Line: 17
հասու
լինել
կամ
ընդ
գրով
արկանել
։
Եւ
բնակեալ
Line: 18
նոցա
առ
գետովն
Երասխայ
՝
առաքէր
՛ի
Line: 19
ձեռն
պատգամաց
առ
մեծ
թագաւորն
Խոսրով
,
Line: 20
յայտ
առնելով
զմիաւորիլն
իւր
ընդ
կայսերն
եւ
Line: 21
զգալն
յօգնականութիւն
նմա
։
Եւ
էին
պատճէնք
Line: 22
պատգամացն
առ
միմեանս
այսպէս
.
"Եթէ
ոչ
Line: 23
դարձուցանես
զերեսս
քո
՛ի
թագաւորէն
Հռովմայեցւոց
Line: 24
եւ
թողցես
՛ի
նա
զամենայն
աշխարհս
Line: 25
եւ
զքաղաքս
,
զոր
առեր
բռնութեամբ
քով
,
եւ
յուղարկեսցես
Line: 26
զամենայն
գերեալսն
յերկրէ
նորա
,
Line: 27
զորս
այժմդ
ունիս
ընդ
ձեռամբ
քոյով
հանդերձ
Page: 162
Line: 1
փայտիւ
Խաչին
,
զոր
ամենայն
ազգք
քրիստոնէից
Line: 2
երկրպագանեն
եւ
փառաւորեն
.
եւ
կոչեսցես
Line: 3
արտքաս
քան
զսահմանս
նորա
զամենայն
զօրըս
Line: 4
քո
,
այսպէս
ասէ
արքայն
հիւսիսոյ
,
տէրն
Line: 5
ամենայն
երկրի
,
թագաւորն
քո
եւ
ամենայն
թագաւորաց
,
Line: 6
հաստատեցից
եւ
ես
զերեսս
իմ
՛ի
վերայ
Line: 7
քո
՝
կուսակալդ
Ասորեստանեայց
,
եւ
փոխանակ
Line: 8
միոյ
չարեացն
,
զոր
ընդ
նմա
անցուցեր
՝
Line: 9
կրկին
հատուցից
քեզ
.
եւ
խաղացից
ընդ
ամենայն
Line: 10
սահմանս
քո
սրով
իմով
,
զորօրինակ
խաղացեր
Line: 11
դու
սրով
քո
՛ի
սահմանս
նորա
։
Եւ
ոչ
թողացուցից
Line: 12
զքեզ
եւ
ոչ
յամեցից
առնել
ընդ
քեզ
ըստ
Line: 13
բանիդ
ըստ
այդմիկ
,
զոր
խօսեցայ
ընդ
քեզ
"։
Line: 14
Յայնժամ
իբրեւ
լսէր
զայս
ամենայն
մեծ
թագաւորն
Line: 15
Խոսրով
՝
յարուցեալ
իբրեւ
զհեղեղ
անհուն
,
Line: 16
կամ
որպէս
առիւծ
ընդդէմ
որսորդաց
եւ
Line: 17
իբրեւ
արջ
որդեկոտոր
՝
այսպէս
եւ
նա
,
թէպէտ
Line: 18
միաբանեալ
՛ի
վերայ
իւր
տեսանէր
զյոլովս
,
սակայն
Line: 19
ըստ
խորագիտութեան
իւրոյ
ոչ
յայտնէր
Line: 20
զերկնչիլն
եւ
զղօղիլն
իւր
յերեսաց
նորա
,
այլ
Line: 21
հպարտութեամբ
եւ
մեծաւ
սաստիւ
առնէր
պատասխանի
։
Line: 22
"Երթ
ասա
թագաւորին
քո
եւ
եղբօրն
Line: 23
իմում
Խաքանայ
,
եթէ
՛ի
վաղնջուց
հետէ
՛ի
նախնեացն
Line: 24
իմոց
եւ
յինէն
մեծարեալ
եւ
պատուեալ
Line: 25
էր
տունդ
ձեր
՝
իբրեւ
եղբօր
մերոյ
սիրելւոյ
,
Line: 26
վասն
որոյ
ուստերօք
եւ
դստերօք
ընդ
միմեանս
Line: 27
պատուաստեալ
էաք
՛ի
խնամութիւն
։
Արդ
ոչ
էր
Page: 163
Line: 1
պարտ
եւ
արժան
քեզ
թողուլ
զանդամս
քո
եւ
Line: 2
խոտորիլ
՛ի
բանս
ծառային
իմոյ
կարճին
Հռովմայեցւոց
"։
Line: 3
Իսկ
կայսրն
հիւսիսոյ
առեալ
զզօրս
Line: 4
իւր
՝
դիմեաց
՛ի
կողմանս
Պարսից
եւ
յամառեալ
Line: 5
պնդեալ
հասանել
ջանայր
՛ի
դուռն
Պարսից
արքային
.
Line: 6
որ
իբրեւ
ետես
թէ
եւ
այնպէս
ոչ
վճարեցաւ
,
Line: 7
այլ
համարձակեալ
դիմեալ
գայ
՛ի
վերայ
Line: 8
նորա
,
փախստական
գնայ
առաջի
նորա
եւ
անկանի
Line: 9
՛ի
բուն
թագաւորանիստն
իւր
՛ի
մեծն
Line: 10
Տիսբոն
,
եւ
զպատրաստական
զօրս
իւր
,
որք
էին
Line: 11
փոքր
՛ի
շատէ
մօտ
առ
ինքն
ժողովեալ
՝
կազմէր
Line: 12
առաքէր
ընդդէմ
կայսերն
եւ
յօժարեցուցանէր
Line: 13
զոմն
բազում
մեծարանօք
եւ
կարասեօք
,
որ
վկայեալ
Line: 14
էր
՛ի
դրան
նորա
՝
փոխէր
յայլ
զանուն
նորա
Line: 15
եւ
Ռոճվեհ
անուանէր
,
հրապուրելով
մղէր
Line: 16
հարկանէր
զնա
ընդդէմ
ալեացն
եւ
զօրավար
զօրուն
Line: 17
առաքեցելոցն
՛ի
նմանէ
զնա
կացուցանէր
.
Line: 18
որ
վասն
երկիւղի
հրամանի
նորա
ակամայ
կամօք
Line: 19
յանձն
առնոյր
,
այլ
ինքն
գիտէր
զպարտիլն
Line: 20
յանկարծաժողով
տկար
զօրուն
Խոսրովու
առաջի
Line: 21
կայսերն
։
Առաքէր
միանգամայն
եւ
երկիցս
եւ
չորրորդէր
Line: 22
գրով
զգուշութեամբ
առ
թագաւորն
Խոսրով
Line: 23
եւ
ասէր
,
եթէ
"Ոչ
միայն
վասն
մահուան
Line: 24
իմոյ
,
այլ
վասն
կորստեան
զօրաց
քոց
յառաջագոյն
Line: 25
ծանուցից
քեզ
,
զի
եթէ
ոչ
փութանակի
յաւելցես
Line: 26
ինձ
զօրս
՛ի
թիկունս
,
ես
ոչ
զանգիտեմ
Line: 27
՛ի
մեռանելոյ
.
բայց
ապա
գիտասջիր
"։
Ապա
Page: 164
Line: 1
անդէն
հրամայէր
թագաւորն
Խոսրով
գրել
ըզպատասխանին
,
Line: 2
եթէ
"մի́
երկիցես
յերեսաց
նորա
,
Line: 3
այլ
մարտիր
եւ
յաղթեա
"։
Իսկ
՛ի
վերջնում
Line: 4
նուագին
յոյժ
խրոխտացեալ
գրէր
առ
նա
ասելով
,
Line: 5
"զի
եթէ
յաղթել
ոչ
կարասցես
՝
իսկ
մեռանիլ
Line: 6
ընդէ՞ր
ոչ
"։
Տեսեալ
նորա
զհրամանն
զայն
Line: 7
խիստ
՝
վերացուցեալ
զձեռս
իւր
հանդերձ
զօրօքն
Line: 8
յարեգակն
եւ
՛ի
լուսինն
,
աղաղակեաց
մեծաձայն
Line: 9
եւ
ասէ
.
"Աստուածք
իմ
,
դատ
արարէք
ընդ
իս
եւ
Line: 10
ընդ
թագաւորն
իմ
անողորմ
"։
Եւ
մխեալ
՛ի
պատերազմն
՝
Line: 11
անկան
առաջի
զօրացն
Յունաց
ինքն
Line: 12
եւ
զօրքն
իւր
,
եւ
եղեն
իբրեւ
զփոշի
,
զոր
տանի
մրրիկ
։
Line: 13
Արդ
իբրեւ
տեսին
նախարարքն
Պարսից
զայն
եւս
Line: 14
բեկումն
մեծ
,
որ
եղեւ
զօրացն
Պարսից
,
սկսան
Line: 15
քրթմնջել
միմեանս
եւ
ասեն
.
"Մինչեւ
յե՞րբ
Line: 16
հոսեսցին
վտակք
արեանցս
՛ի
տեղիս
տեղիս
պատերազմաւ
Line: 17
անձանց
Արեաց
աշխարհիս
.
մինչեւ
Line: 18
յե՞րբ
իցեմք
յահի
եւ
՛ի
դողութեան
արիւնահեղ
Line: 19
թագաւորիս
.
մինչեւ
յե՞րբ
ժողովեսցին
ինչք
մեր
Line: 20
եւ
ստացուածք
,
ոսկի
եւ
արծաթ
՛ի
գանձս
արքունի
.
Line: 21
մինչեւ
յե՞րբ
պնդեալ
կայցեն
եւ
կապեալ
կիրճք
Line: 22
ճանապարհաց
յարգելուլ
զշահս
աշխարհաց
կողմանց
Line: 23
կողմանց
.
մինչեւ
յե՞րբ
սարսեալ
թափեալ
կան
Line: 24
հոգիք
մեր
յանձանց
մերոց
յահագին
հրամանէ
նորա
.
Line: 25
ո՞չ
ապաքէն
սպառեաց
եկուլ
զընտիր
ընտիր
Line: 26
ընկերս
մեր
առաջնորդս
աշխարհաց
.
ո՞չ
ապաքէն
Line: 27
բազում
եղբարք
՛ի
ժամանակս
ժամանակս
երամ
Page: 165
Line: 1
երամ
դասք
դասք
՛ի
պէսպէս
տանջանս
հրամանաւ
Line: 2
նորա
վճարեցան
,
եւ
ոմանք
խորասոյզ
իսկ
Line: 3
եղեն
.
ո՞չ
ապաքէն
զայր
՛ի
կնոջէ
,
եւ
զհայր
Line: 4
յորդւոյ
եհան
բաժանեաց
յազգս
հեռաւորս
՛ի
Line: 5
ծառայութիւն
եւ
յաղախնութիւն
եւ
՛ի
գումարտաբնակութիւն
Line: 6
ընդ
երեսս
չարաշուք
թշնամեաց
"։
Line: 7
Զայս
եւ
նման
սորին
բազում
շշնջէին
զնմանէ
.
Line: 8
այլ
ոչ
ոք
իշխէր
համարձակապէս
խօսել
ինչ
՝
Line: 9
մինչեւ
լցաւ
ժամանակ
կատարածի
կենաց
նորա
։
Line: 10
Ապա
յարեաւ
ոմն
՛ի
հաւատարիմ
ընտանեաց
նորա
Line: 11
նախարար
մի
՝
դայեակ
անդրանկանն
Խոսրովու
,
Line: 12
որ
Կաւատն
կոչիւր
.
խորհուրդ
արարեալ
Line: 13
ընդ
նմա
՝
ետ
բառնալ
զյիշատակ
հօրն
Խոսրովու
Line: 14
եւ
զբազմութիւն
եղբարց
իւրոց
եւ
էառ
զթագաւորութիւնն
։
Line: 15
Հնարելով
եւ
առաջնորդելով
դայեկին
Line: 16
իւրոյ
,
հրապուրեաց
պղտորեաց
զմեծայարմար
Line: 17
կարգս
բնակչաց
դրանն
Խոսրովու
եւ
Line: 18
խոտորեաց
յանկարծակի
զսիրտս
ամենեցուն
ըզհետ
Line: 19
սանուն
իւրոյ
՝
Կաւատայ
,
առ
՛ի
թագաւորեցուցանելոյ
Line: 20
զնա
փոխանակ
հօր
իւրոյ
։
This text is part of the
TITUS
edition of
Movses Kalankatowaci, Patmowtiwn Alowanic Asxarhi
.
Copyright
TITUS Project
, Frankfurt a/M, 23.8.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.