TITUS
Movses Kalankatowaci, Patmowtiwn Alowanic Asxarhi
Part No. 42
Previous part

Chapter: 12  
Page: 159  
Line: 12 
ԳԼՈՒԽ Ժ՜Բ.

Line: 13 
Գալ զօրացն հիւսիսոյ յօգնել Հերակլի։


Line: 14       Ապա այնուհետեւ յամին երեսներորդի վեցերորդի
Line: 15    
Խոսրովու՝ եդ ՛ի մտի իւրում կայսրն
Line: 16    
Օգոստական հնարս հնարել, թէ զիարդ արդեօք
Line: 17    
կարասցէ բուժիլ յանհնարին տանջանացն եւ ՛ի
Line: 18    
նախատանաց։ Եւ ընդ այն ժամանակս միաբանէր
Line: 19    
առ իւր զամենայն տունն Հռովմայեցւոց,
Line: 20    
զօրս կոչել յօգնականութիւն, խրամատել զմեծ
Line: 21    
լեառն Կովկասու, որ փակեալ ունի զկողմանս
Line: 22    
արեւելից հիւսիսոյ՝ բանալ զդրունս Չողայ, հանել
Line: 23    
զազգս ազգս բարբարոսաց եւ նոքօք վանել
Line: 24    
զթագաւորն Պարսից՝ զհպարտն Խոսրով։ Յայնժամ
Line: 25    
հանդերձէր կազմէր զոմն ՛ի նախարարաց
Page: 160   Line: 1    
իւրոց՝ Անդրէ անուն, այր հանճարեղ եւ իմաստուն.
Line: 2    
առաքէր զնա (առ Հոնս) բազում խոստմամբք
Line: 3    
անթիւ անհամար գանձուց, զի եթէ ձեռնտու
Line: 4    
լինիցին ինձ ՛ի մեծ նախանձուէս, յանձն
Line: 5    
առնում եւ ես լնուլ զպասքումն գազանաբարոյ
Line: 6    
ոսկեսէր ազգին գիսաւորաց։ Արդ իբրեւ զայս
Line: 7    
լսէր յաջորդ արքային հիւսիսոյ, որ էր երկրորդ
Line: 8    
թագաւորութեանն նորա եւ անուն իւր Ջեբու
Line: 9    
Խաքան, եւ տեսանէր զմեծամեծ պարգեւացն խոստմունսն
Line: 10    
ընդ նմին եւ առնուլ ասպատակաւ յաւարի
Line: 11    
զամենայն աշխարհս, որք ընդ հնազանդութեամբ
Line: 12    
Պարսից արքայի, մեծաւ յօժարութեամբ
Line: 13    
առնէր զպատասխանին ասելով. "Ես եղէց վրէժխնդիր
Line: 14    
ընդ թշնամւոյն. ես եկից ելից հասից անձամբ
Line: 15    
իմով օգնական նմա քաջ զօրօք իմովք.
Line: 16    
ես հաճեցից զմիտս նորա գործովք պատերազմաց,
Line: 17    
սրով իմով եւ աղեղամբք՝ որպէս ցանկայ
Line: 18    
անձն նորաՅայնժամ առաքէր ընդ նախարարին
Line: 19    
ընդ այնմիկ առ ՛ի հաստատել զխորհուրդ
Line: 20    
պայմանին այնորիկ արս հեծեալս ընտիրս զօրաւորս
Line: 21    
զօրութեամբ, եւ աղեղնաւորս կորովաձիգս՝
Line: 22    
թուով իբրեւ հազար մի, որք դիմեալ յանկարծակի
Line: 23    
ընդ դուռն Չողայ առ ոչինչ համարեալ
Line: 24    
զքաղաքապահսն եւ զգումարտակսն Պարսից արքային,
Line: 25    
որք էին կարգաւորեալ ՛ի մեծ դրանն,
Line: 26    
սլացեալք որպէս զարծուիս առ մեծ գետովն Կուրայ,
Line: 27    
յոչ ոք խնայելով որ հասանէր ընդդէմ նոցա,
Page: 161   Line: 1    
ճանապարհ կալեալ ընդ աշխարհն Վրաց եւ
Line: 2    
Եգերացւոց, հատին անցին ընդ ծովն մեծ մինչեւ
Line: 3    
՛ի պալատն արքունի. եւ յանդիման լեալ մեծի
Line: 4    
կայսերն Հերակլեայ՝ հաստատեն առ միմեանս
Line: 5    
զերդմունս ըստ իւրաքանչիւր օրինաց եւ առնուն
Line: 6    
՛ի նմանէ զհրաման վասն ելիցն իւրեանց՝ ոչինչ
Line: 7    
կասկածեալ յումեքէ։ Իսկ ՛ի մտանել ամին երեսներորդի
Line: 8    
եօթներորդի առաքեաց թագաւորն
Line: 9    
հիւսիսոյ զխոստացեալ զօրսն պատերազմող,
Line: 10    
զօրավար կարգեալ զեղբօրորդին իւր, որում ՛ի
Line: 11    
պատիւ իշխանութեանն իւրեանց Շաթ անուն
Line: 12    
կարդային, որ եկեալ արշաւեաց յամենայն սահմանս
Line: 13    
աշխարհիս Աղուանից եւ ընդ մասն ինչ Ատրպատականու
Line: 14    
եւ մաշեաց ՛ի սուր սուսերի զբազում
Line: 15    
անձինս քրիստոնէից եւ հեթանոսաց. իսկ
Line: 16    
զթիւ նոցա որք գերեցան ՛ի նոցանէ ո՞ կարիցէ
Line: 17    
հասու լինել կամ ընդ գրով արկանել։ Եւ բնակեալ
Line: 18    
նոցա առ գետովն Երասխայ՝ առաքէր ՛ի
Line: 19    
ձեռն պատգամաց առ մեծ թագաւորն Խոսրով,
Line: 20    
յայտ առնելով զմիաւորիլն իւր ընդ կայսերն եւ
Line: 21    
զգալն յօգնականութիւն նմա։ Եւ էին պատճէնք
Line: 22    
պատգամացն առ միմեանս այսպէս. "Եթէ ոչ
Line: 23    
դարձուցանես զերեսս քո ՛ի թագաւորէն Հռովմայեցւոց
Line: 24    
եւ թողցես ՛ի նա զամենայն աշխարհս
Line: 25    
եւ զքաղաքս, զոր առեր բռնութեամբ քով, եւ յուղարկեսցես
Line: 26    
զամենայն գերեալսն յերկրէ նորա,
Line: 27    
զորս այժմդ ունիս ընդ ձեռամբ քոյով հանդերձ
Page: 162   Line: 1    
փայտիւ Խաչին, զոր ամենայն ազգք քրիստոնէից
Line: 2    
երկրպագանեն եւ փառաւորեն. եւ կոչեսցես
Line: 3    
արտքաս քան զսահմանս նորա զամենայն զօրըս
Line: 4    
քո, այսպէս ասէ արքայն հիւսիսոյ, տէրն
Line: 5    
ամենայն երկրի, թագաւորն քո եւ ամենայն թագաւորաց,
Line: 6    
հաստատեցից եւ ես զերեսս իմ ՛ի վերայ
Line: 7    
քո՝ կուսակալդ Ասորեստանեայց, եւ փոխանակ
Line: 8    
միոյ չարեացն, զոր ընդ նմա անցուցեր՝
Line: 9    
կրկին հատուցից քեզ. եւ խաղացից ընդ ամենայն
Line: 10    
սահմանս քո սրով իմով, զորօրինակ խաղացեր
Line: 11    
դու սրով քո ՛ի սահմանս նորա։ Եւ ոչ թողացուցից
Line: 12    
զքեզ եւ ոչ յամեցից առնել ընդ քեզ ըստ
Line: 13    
բանիդ ըստ այդմիկ, զոր խօսեցայ ընդ քեզ
Line: 14    
Յայնժամ իբրեւ լսէր զայս ամենայն մեծ թագաւորն
Line: 15    
Խոսրով՝ յարուցեալ իբրեւ զհեղեղ անհուն,
Line: 16    
կամ որպէս առիւծ ընդդէմ որսորդաց եւ
Line: 17    
իբրեւ արջ որդեկոտոր՝ այսպէս եւ նա, թէպէտ
Line: 18    
միաբանեալ ՛ի վերայ իւր տեսանէր զյոլովս, սակայն
Line: 19    
ըստ խորագիտութեան իւրոյ ոչ յայտնէր
Line: 20    
զերկնչիլն եւ զղօղիլն իւր յերեսաց նորա, այլ
Line: 21    
հպարտութեամբ եւ մեծաւ սաստիւ առնէր պատասխանի։
Line: 22    
"Երթ ասա թագաւորին քո եւ եղբօրն
Line: 23    
իմում Խաքանայ, եթէ ՛ի վաղնջուց հետէ ՛ի նախնեացն
Line: 24    
իմոց եւ յինէն մեծարեալ եւ պատուեալ
Line: 25    
էր տունդ ձեր՝ իբրեւ եղբօր մերոյ սիրելւոյ,
Line: 26    
վասն որոյ ուստերօք եւ դստերօք ընդ միմեանս
Line: 27    
պատուաստեալ էաք ՛ի խնամութիւն։ Արդ ոչ էր
Page: 163   Line: 1    
պարտ եւ արժան քեզ թողուլ զանդամս քո եւ
Line: 2    
խոտորիլ ՛ի բանս ծառային իմոյ կարճին Հռովմայեցւոց
Line: 3    
Իսկ կայսրն հիւսիսոյ առեալ զզօրս
Line: 4    
իւր՝ դիմեաց ՛ի կողմանս Պարսից եւ յամառեալ
Line: 5    
պնդեալ հասանել ջանայր ՛ի դուռն Պարսից արքային.
Line: 6    
որ իբրեւ ետես թէ եւ այնպէս ոչ վճարեցաւ,
Line: 7    
այլ համարձակեալ դիմեալ գայ ՛ի վերայ
Line: 8    
նորա, փախստական գնայ առաջի նորա եւ անկանի
Line: 9    
՛ի բուն թագաւորանիստն իւր ՛ի մեծն
Line: 10    
Տիսբոն, եւ զպատրաստական զօրս իւր, որք էին
Line: 11    
փոքր ՛ի շատէ մօտ առ ինքն ժողովեալ՝ կազմէր
Line: 12    
առաքէր ընդդէմ կայսերն եւ յօժարեցուցանէր
Line: 13    
զոմն բազում մեծարանօք եւ կարասեօք, որ վկայեալ
Line: 14    
էր ՛ի դրան նորա՝ փոխէր յայլ զանուն նորա
Line: 15    
եւ Ռոճվեհ անուանէր, հրապուրելով մղէր
Line: 16    
հարկանէր զնա ընդդէմ ալեացն եւ զօրավար զօրուն
Line: 17    
առաքեցելոցն ՛ի նմանէ զնա կացուցանէր.
Line: 18    
որ վասն երկիւղի հրամանի նորա ակամայ կամօք
Line: 19    
յանձն առնոյր, այլ ինքն գիտէր զպարտիլն
Line: 20    
յանկարծաժողով տկար զօրուն Խոսրովու առաջի
Line: 21    
կայսերն։ Առաքէր միանգամայն եւ երկիցս եւ չորրորդէր
Line: 22    
գրով զգուշութեամբ առ թագաւորն Խոսրով
Line: 23    
եւ ասէր, եթէ "Ոչ միայն վասն մահուան
Line: 24    
իմոյ, այլ վասն կորստեան զօրաց քոց յառաջագոյն
Line: 25    
ծանուցից քեզ, զի եթէ ոչ փութանակի յաւելցես
Line: 26    
ինձ զօրս ՛ի թիկունս, ես ոչ զանգիտեմ
Line: 27    
՛ի մեռանելոյ. բայց ապա գիտասջիրԱպա
Page: 164   Line: 1    
անդէն հրամայէր թագաւորն Խոսրով գրել ըզպատասխանին,
Line: 2    
եթէ "մի́ երկիցես յերեսաց նորա,
Line: 3    
այլ մարտիր եւ յաղթեաԻսկ ՛ի վերջնում
Line: 4    
նուագին յոյժ խրոխտացեալ գրէր առ նա ասելով,
Line: 5    
"զի եթէ յաղթել ոչ կարասցես՝ իսկ մեռանիլ
Line: 6    
ընդէ՞ր ոչՏեսեալ նորա զհրամանն զայն
Line: 7    
խիստ՝ վերացուցեալ զձեռս իւր հանդերձ զօրօքն
Line: 8    
յարեգակն եւ ՛ի լուսինն, աղաղակեաց մեծաձայն
Line: 9    
եւ ասէ. "Աստուածք իմ, դատ արարէք ընդ իս եւ
Line: 10    
ընդ թագաւորն իմ անողորմԵւ մխեալ ՛ի պատերազմն՝
Line: 11    
անկան առաջի զօրացն Յունաց ինքն
Line: 12    
եւ զօրքն իւր, եւ եղեն իբրեւ զփոշի, զոր տանի մրրիկ։
Line: 13    
Արդ իբրեւ տեսին նախարարքն Պարսից զայն եւս
Line: 14    
բեկումն մեծ, որ եղեւ զօրացն Պարսից, սկսան
Line: 15    
քրթմնջել միմեանս եւ ասեն. "Մինչեւ յե՞րբ
Line: 16    
հոսեսցին վտակք արեանցս ՛ի տեղիս տեղիս պատերազմաւ
Line: 17    
անձանց Արեաց աշխարհիս. մինչեւ
Line: 18    
յե՞րբ իցեմք յահի եւ ՛ի դողութեան արիւնահեղ
Line: 19    
թագաւորիս. մինչեւ յե՞րբ ժողովեսցին ինչք մեր
Line: 20    
եւ ստացուածք, ոսկի եւ արծաթ ՛ի գանձս արքունի.
Line: 21    
մինչեւ յե՞րբ պնդեալ կայցեն եւ կապեալ կիրճք
Line: 22    
ճանապարհաց յարգելուլ զշահս աշխարհաց կողմանց
Line: 23    
կողմանց. մինչեւ յե՞րբ սարսեալ թափեալ կան
Line: 24    
հոգիք մեր յանձանց մերոց յահագին հրամանէ նորա.
Line: 25    
ո՞չ ապաքէն սպառեաց եկուլ զընտիր ընտիր
Line: 26    
ընկերս մեր առաջնորդս աշխարհաց. ո՞չ ապաքէն
Line: 27    
բազում եղբարք ՛ի ժամանակս ժամանակս երամ
Page: 165   Line: 1    
երամ դասք դասք ՛ի պէսպէս տանջանս հրամանաւ
Line: 2    
նորա վճարեցան, եւ ոմանք խորասոյզ իսկ
Line: 3    
եղեն. ո՞չ ապաքէն զայր ՛ի կնոջէ, եւ զհայր
Line: 4    
յորդւոյ եհան բաժանեաց յազգս հեռաւորս ՛ի
Line: 5    
ծառայութիւն եւ յաղախնութիւն եւ ՛ի գումարտաբնակութիւն
Line: 6    
ընդ երեսս չարաշուք թշնամեաց
Line: 7    
Զայս եւ նման սորին բազում շշնջէին զնմանէ.
Line: 8    
այլ ոչ ոք իշխէր համարձակապէս խօսել ինչ՝
Line: 9    
մինչեւ լցաւ ժամանակ կատարածի կենաց նորա։
Line: 10    
Ապա յարեաւ ոմն ՛ի հաւատարիմ ընտանեաց նորա
Line: 11    
նախարար մի՝ դայեակ անդրանկանն Խոսրովու,
Line: 12    
որ Կաւատն կոչիւր. խորհուրդ արարեալ
Line: 13    
ընդ նմա՝ ետ բառնալ զյիշատակ հօրն Խոսրովու
Line: 14    
եւ զբազմութիւն եղբարց իւրոց եւ էառ զթագաւորութիւնն։
Line: 15    
Հնարելով եւ առաջնորդելով դայեկին
Line: 16    
իւրոյ, հրապուրեաց պղտորեաց զմեծայարմար
Line: 17    
կարգս բնակչաց դրանն Խոսրովու եւ
Line: 18    
խոտորեաց յանկարծակի զսիրտս ամենեցուն ըզհետ
Line: 19    
սանուն իւրոյ՝ Կաւատայ, առ ՛ի թագաւորեցուցանելոյ
Line: 20    
զնա փոխանակ հօր իւրոյ։



Next part



This text is part of the TITUS edition of Movses Kalankatowaci, Patmowtiwn Alowanic Asxarhi.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 23.8.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.