TITUS
Movses Kalankatowaci, Patmowtiwn Alowanic Asxarhi
Part No. 41
Previous part

Chapter: 11  
Page: 151  
Line: 4 
ԳԼՈՒԽ Ժ՜Ա.

Line: 5  Վասն գումարելոյ Խոսրովու ընդդէմ արքային Յունաց
Line: 6  ե յաղթահարելոյ զնա զամս բազումս սրով եւ գերութեամբ
Line: 7  յաշխարհին Հռովմայեցւոց։


Line: 8       Սաստիկ ամբոխիւ ելին Խազիրք ասպատակել
Line: 9    յաշխարհս մեր՝ հրամանաւ Հերակլի։ Եւ
Line: 10    պատգամատարք առ նոսա Խոսրովու Պարսից
Line: 11    արքայի. "Եթէ դուք ո՞յր հրամանաւ եկիք յաշխարհս
Line: 12    իմ. ա՞յնմ, որ թափառական շրջէր յերեսաց
Line: 13    իմոց ՛ի կղզիս ծովուն արեւմտից։ Ապա եթէ
Line: 14    կարօտացայք ՛ի նմանէն ոսկւոյ կամ արծաթոյ
Line: 15    կամ ականց պատուականաց, կամ ոսկեման մարգարտայեռ
Line: 16    հանդերձից՝ բեհեզաց եւ ծիրանեաց,
Line: 17    կարող էի ես առաւել կրկին քան զնա հաճել
Line: 18    զմիտս ձեր։ Վասն որոյ ասեմ քեզ՝ մի́ կրկնել
Line: 19    առ իս վասն դորա ունայն խնդրոյն, ապա թէ
Line: 20    ոչ, եղիցին կամք քո։ Բայց ահա կանխաւ ասացից
Line: 21    քեզ, զոր ինչ ես գործելոց եմ յառաջագոյն։
Line: 22    ՛Ի թողացուցանելն ինձ նմա ըստ բանիդ քում,
Line: 23    կոչեցից ես յերկրէ նորա զյաղթող զմեծ զօրավարն
Line: 24    իմ զՇահվարազ հանդերձ երկու քաջ զօրականօքն
Page: 152   Line: 1    իմովք՝ Շահենով եւ Քրտակարինով, եւ
Line: 2    զզօրս իմ զբիւրաւորս եւ զհազարաւորս եւ զընտիր
Line: 3    սպառազէնս իմ, զոր յօրինեցի ընդդէմ արեւմտից։
Line: 4    Արդ ահա դարձուցից զերասանակս նոցա
Line: 5    ընդդէմ արեւելից, եւ յարեայց ամենայն զօրութեամբ
Line: 6    իմով ՛ի վերայ քո, ոչ թողից զքեզ եւ
Line: 7    ոչ տաց քեզ դուլ եւ դադար, մինչեւ հանից զքեզ
Line: 8    ընդ ծագս տիեզերաց. ապա գիտասցես եւ ՛ի միտ
Line: 9    առցես զանիմացական զտրտմեցուցիչ անձին քո
Line: 10    զխնդիրն, զոր առնես։ Զի ո՞ւր տարայց հանգուցից՝
Line: 11    յորժամ հանիցեմ ես անտի զայն ամբոխ
Line: 12    բազմութեան. ո՞ր իցէ երկիր, որ բաւիցէ առաջի
Line: 13    նոցա, եթէ ոչ արարից ըստ բանիդ ըստ այդմիկ"։
Line: 14    Այսպիսի սպառնալեաց պատգամաւ դադարեցին
Line: 15    (Խազիրք) յամին յայնմիկ եւ դարձան
Line: 16    անդրէն ընդ նոյն դուռն։ Ապա իբրեւ ետես իշխան
Line: 17    տէր նոցա զայն ամենայն աղխ գերութեան
Line: 18    աւարաց, մարդոյ եւ անասնոյ եւ անօթոց ոսկեղինաց
Line: 19    եւ հանդերձից պատուականաց, խորհեցաւ
Line: 20    ՛ի մտի իւրում՝ յայնմ կոյս ինքն իսկ իւրովի
Line: 21    գալ ելանել։ Ազդ առնէ այնուհետեւ ամենեցուն
Line: 22    որք ընդ ձեռամբ իւրով էին՝ տոհմից տոհմից եւ
Line: 23    ազգաց ազգաց՝ լեռնականաց եւ դաշտականաց՝
Line: 24    յարկաբնակաց եւ բացօթեկաց՝ ծովամխաց եւ ցամաքայնոց՝
Line: 25    գլխագերծաց եւ գիսաւորաց, զի ընդ
Line: 26    ակնարկել նորա՝ պնդակազմ պատրաստական
Line: 27    գտանիցին։

Page: 153  
Line: 1       Արդ յամին երեսներորդի ութերորդի, որ
Line: 2    ամ էր տագնապի աղետից սպանմանն Խոսրովու՝
Line: 3    եկեալ նոյն ինքն, զոր վերագոյնն ասացաք, որ
Line: 4    էր նա Ջեբու Խաքան, ունելով ընդ իւր եւ զորդին
Line: 5    իւր, եւ զհամար զօրուն նորա ոչ ոք կարէր
Line: 6    արկանել ընդ թուով։ Իբրեւ եհաս յերկիրս Աղուանից
Line: 7    բօթն ահագին, կամեցան ամրացուցանել
Line: 8    զաշխարհս մեր ՛ի մեծ մայրաքաղաքին Պարտաւաբերդի.
Line: 9    եւ լինէր այն ՛ի հրամանէ առն միոյ,
Line: 10    որում անուն էր Գայշաք՝ որ առաքեալ էր ՛ի
Line: 11    Խոսրովայ պետ եւ իշխան աշխարհիս. որ փակեաց
Line: 12    ՛ի ներքս զբազմութիւն շրջակայ գաւառաց
Line: 13    եւ կամէր պնդեալ զինքն միաբանութեամբ հանդերձ
Line: 14    մեծամեծաց աշխարհիս եւ բնակչաց քաղաքին՝
Line: 15    կալ ընդդէմ նոցա։ Բայց հայէր տեսանել,
Line: 16    եթէ զի՞նչ անցք անցանիցեն ընդ պահապանս
Line: 17    մեծ քաղաքին Չողայ եւ ընդ գումարտակս
Line: 18    սքանչելի պարսպաց նորա, զոր բազում ծախիւք
Line: 19    թագաւորացն Պարսից մաշեալ էր զաշխարհս իւրեանց՝
Line: 20    գումարելով ճարտարապետս եւ հնարելով
Line: 21    ազգի ազգի նիւթս ՛ի շինուածս մեծասքանչ գործոյն,
Line: 22    որով փակեցին աղխեցին ընդ լեառն Կովկաս
Line: 23    եւ ընդ մեծ ծովն արեւելից։ Արդ ՛ի մօտել
Line: 24    տիեզերական ցասմանն՝ որ առաջի էր մեզ ամենեցուն,
Line: 25    նախ զնա բաղխեցին ալիք ծովուն ծաւալեալ
Line: 26    եւ ՛ի հիմանց տապալեալ. քանզի տեսանելով
Line: 27    զահն սաստկացեալ՝ ժանտատեսիլ, ժըպրհերես,
Page: 154   Line: 1    լայնադէմ, անարտեւանուն բազմութեանն
Line: 2    ՛ի ձեւ իգական գիսարձակս դիմեալս ՛ի վերայ,
Line: 3    դողումն կալաւ զնոսա առաջի նոցա. մանաւանդ
Line: 4    տեսանելով զպնդաքարշ կորովաձիգսն, որք իբրեւ
Line: 5    կարկուտ սաստիկ տեղային ՛ի վերայ նոցա,
Line: 6    իբրեւ գայլք գիշախանձք անամօթացեալ դիմէին
Line: 7    ՛ի վերայ նոցա եւ անխնայ կորոտէին յանցս եւ ՛ի
Line: 8    փողոցս քաղաքին։ Եւ ոչ խնայէր ակն նոցա ՛ի
Line: 9    գեղեցկատես պայծառագեղ մանկահասակս արուի
Line: 10    կամ իգի, եւ ոչ յանպիտանս եւ յանօգուտս, ոչ
Line: 11    թողուին զհաշմս կամ զծերս եւ ոչ գթային կամ
Line: 12    դալարէին աղիք նոցա ՛ի խանդաղատանս տղայոց,
Line: 13    որ զկոտորեալ մարբքն փարէին եւ դիէին
Line: 14    զարիւն ստեանց նոցա իբրեւ զկաթն. այլ իբրեւ
Line: 15    հուր վառեալ յեղէգն մտանէին ընդ դուռն եւ
Line: 16    ելանէին ընդ միւսն, գործ գազանաց եւ թռչնոց
Line: 17    թողեալ ՛ի նմա։ Ապա տակաւ շարժէին ալիքն
Line: 18    ընդդէմ մեր։

Line: 19       Եւ իբրեւ լսէր զայս ամենայն պետ իշխանն
Line: 20    որ պահէր եւ ունէր զքաղաքն Պարտաւ, կամէր
Line: 21    խօսել առ ամրացեալ բազմութիւնն, որք էին
Line: 22    ժողովեալք ՛ի մէջ բերդին վասն սաստկացեալ ահին՝
Line: 23    եթէ զի՞նչ իցէ արժան գործել։ Եբաց զբերան
Line: 24    իւր եւ յեկիւղէն մեծէ անդրէն զբանն կըրկնել
Line: 25    ոչ կարաց. քանզի թափեցաւ սիրտ նորա եւ
Line: 26    դողումն կալաւ զնա յոտից մինչեւ ցգլուխ, եւ
Line: 27    ծունկք նորա զմիմեանս բաղխէին։ Իբրեւ գիտաց
Page: 155   Line: 1    բազմութիւնն զայնչափ վատասրտիլ առնն՝ աղաղակ
Line: 2    բարձին եւ ասեն."Ընդէ՞ր բնաւ արգելեր
Line: 3    զմեզ պահել ՛ի ժամս յայս՝ տալ զմեզ կանամբք
Line: 4    եւ որդւովք մերովք ՛ի ձեռս արիւնարբու գազանացն.
Line: 5    եւ արդ ո՞րպէս կարիցեմք ելանել փախչել
Line: 6    առաջի նոցա այսչափ խառնիճաղանճ բազմութիւն
Line: 7    քաղաքիս. քանզի եկն եհաս ահա սատակիչ թըշնամին
Line: 8    մօտ առ մեզ իբրեւ մղոնիւք երիւք"։ Ապա
Line: 9    ասեն այր ցընկեր, "Ընդ է՞ր հեղգամք՝ առնելով
Line: 10    զքաղաքս գերեզման անձանց մերոց. թողցուք
Line: 11    զկահ եւ զկարասի մեր եւ ելցուք գնասցուք, թերեւս
Line: 12    զերծանիլ մարթասցուք"։ Եւ դէմ եդեալ
Line: 13    առհասարակ ընդ չորս դրունս քաղաքին՝ աճապարէին
Line: 14    անկանել ՛ի լեռնակողմն
Line: 15    Արցախագաւառին։

Line: 16       Իբրեւ իրազգած եղեն թշնամիքն եղելոցն՝
Line: 17    պնդեցան զհետ փախստէից եւ հասեալ ՛ի մասն
Line: 18    ինչ նոցա առ ստորոտով լերինն՝ որ է յանդիման
Line: 19    գեղջն մեծի Կաղանկատուաց, որ ՛ի նմին
Line: 20    յՈւտի գաւառի՝ յորմէ եւ ես, ՛ի նսեմանալ աւուրն
Line: 21    ոչ կարացին ժամանել ՛ի բազում ինչ ՛ի
Line: 22    վնաս, այլ զանկեալսն փոքր ՛ի շատէ ՛ի ձեռս՝
Line: 23    զորս կոտորեցին եւ զորս զհետ կահից սայլից եւ
Line: 24    գրաստուց դարձուցին անդրէն ՛ի բանակն իւրեանց։
Line: 25    Իսկ ՛ի գիշերին յայնմիկ անցին ամենեքեան,
Line: 26    որպէս երբեմն Եբրայեցիքն ընդ ծովն Կարմիր,
Line: 27    եւ անկան յամուր գաւառս Արցախոյ։ Նոյնպէս
Page: 156   Line: 1    եւ իշխանն այն՝ Գայշաք անուն, զերծաւ
Line: 2    համօրէն տամբ իւրով եւ անկաւ ՛ի կողմանս Պարսից,
Line: 3    եւ այլ ոչ եւս կարաց կարգել զինքն ՛ի նոյն
Line: 4    իշխանութիւն։

Line: 5       Յետ այսր ամենայնի դիմէր ուղխն յարուցեալ
Line: 6    եւ գետն յորձանուտ ընդդէմ Վրաց աշխարհին
Line: 7    եւ պատեալ պաշարէին զփափկասուն, վաճառաշահ,
Line: 8    հռչակաւոր մեծ քաղաքն Տփխիս։ Ազդ
Line: 9    լինէր մեծի կայսերն Հերակլիոսի. եւ ժողովեալ
Line: 10    նորա զամենայն զօրս զօրութեան իւրոյ՝ գայր
Line: 11    վաղվաղակի հասանէր առ նիզակակից օգնականն
Line: 12    իւր։ Եւ ՛ի մատուցանել զօժիտս եւ զընծայս թագաւորականս՝
Line: 13    ընկալեալ յոյժ բերկրեցան ՛ի տեսանել
Line: 14    զմիմեանս։ Ապա այնուհետեւ անդ էր տեսանել
Line: 15    զեղկութիւն անձանցն, որ փակեալ էին
Line: 16    ՛ի բերդին, հասեալ ՛ի վերայ նոցա թշուառութիւն
Line: 17    ՛ի վերայ թշուառութեանց։ Բայց վասն զի
Line: 18    չեւ եւս էր հասեալ ժամանակն որ առաջի կայր,
Line: 19    եղեւ՝ զի իմացեալ Խոսրովու զժամադիր մեծ թագաւորացն
Line: 20    երկոցունց ՛ի քաղաքն յայն յառաջ
Line: 21    քան զպաշարիլն՝ զօր փութանակի առաքէր յօգնականութիւն
Line: 22    նոցա եւ ՛ի պահպանութիւն քաղաքին
Line: 23    զյօժարն եւ զքաջ պատերազմող զօրագլուխն
Line: 24    իւր՝ զՇարհապաղայ եւ յընտիր հեծելոց
Line: 25    թիկնապահաց եւ դռնապահաց իւրոց ընդ նմա
Line: 26    իբրեւ արս հազար. զոր իբրեւ տեսին բնակիչք
Line: 27    քաղաքին զզօրավիգն առաքեալ հանդերձ յաղթանդամ
Page: 157   Line: 1    եւ կիրթ պատերազմակցօքն՝ յոյժ զօրացան
Line: 2    յանձինս իւրեանց եւ սկսան ծաղր առնել
Line: 3    զերկու թագաւորսն։ Զի թէպէտ եւ տեսանէին
Line: 4    զանթիւ բազմութիւն զօրացն հիւսիսոյ եւ արեւմտից
Line: 5    ՛ի նմանութիւն լերանց ճակատեալ շուրջ
Line: 6    զքաղաքաւն, նաեւ ընդ նմին զմեքենայսն եւ զչորեքանիւսն
Line: 7    եւ զայլ ազգի ազգի հնարսն յօրինեալ
Line: 8    ՛ի ձեռաց ճարտարացն Հռովմայեցւոց, որով անվրէպ
Line: 9    առնէին զքարաձիգսն ՛ի փլուզանել զպարիսպն
Line: 10    քարամբք մեծամեծօք. նաեւ զուռուցիկ
Line: 11    տիկսն մեծամեծս քարալիցս, որովք զգետն մեծ
Line: 12    զԿուր, որ պատէ զկողմն քաղաքին, ուռուցեալ
Line: 13    յետս ընդդէմ ընդ պարիսպն դիմեցուցանէին.
Line: 14    սակայն նոքա ոչինչ վատեալք եւ ոչ ՛ի մի ինչ
Line: 15    իրաց՝ քաջալերէին զմիմեանս, եւ զբեկեալսն ՛ի
Line: 16    նոցանէ անդրէն շինէին եւ կանգնէին։ Ապա իբրեւ
Line: 17    լքան վատնեցան վաստակեցան զօրք երկոցունց
Line: 18    թագաւորացն եւ ոչ սակաւ էր թիւ անկելոցն ՛ի
Line: 19    մարտի հետեւակաց, խորհեցան առ միմեանս թագաւորքն
Line: 20    եւ ասեն. "Ընդ է՞ր է այս կորուստ զօրաց
Line: 21    մերոց. ո՞չ ապաքէն յորժամ կապիցեմք
Line: 22    զհզօրն՝ զտուն նորա որպէս եւ կամիցիմք աւար
Line: 23    հարկանիցեմք"։ Յայնժամ կարգէր յօրինէր նախանձախնդիր
Line: 24    մեծ կայսրն Հերակլիոս՝ եթէ զինչ
Line: 25    արժան իցէ գործել. եւ ասէ ցայրն որ եկեալ էր
Line: 26    յօգնականութիւն նմա. "Դարձիր դու՝ մուտ խաղաղութեամբ
Line: 27    զօրովք քովք յամիս յայսմիկ ՛ի
Page: 158   Line: 1    տեղի քո. զի տեսանեմք զհովասնութիւն ձեր եւ
Line: 2    ահա ոչ կարէք տոկալ ՛ի հասանել ամառնային
Line: 3    տապախառն աշխարհին Ասորեստանի, որ է թագաւորանիստ
Line: 4    Պարսից առ գետովն մեծ որ է
Line: 5    Տիգրիս. եւ ՛ի գալ միւս ամին եւ ՛ի նուազիլ ամսոցն
Line: 6    ջերմութեան վաղվաղեսցես ելանել այսրէն,
Line: 7    զի կատարեսցուք զկամս մեր. եւ ես ոչ դադարեցայց
Line: 8    ոգորել ընդ թագաւորին Պարսից. եւ
Line: 9    վտանգեալ նեղացուցից զաշխարհս եւ զծառայս
Line: 10    նորա. եւ այնչափ հնարեցից խելամտութեամբ՝
Line: 11    մինչեւ յիւրոցն վճարեսցի"։ Եւ եղեւ իբրեւ լուան
Line: 12    բնակիչք քաղաքին զլքանել վատնել նոցա, առաւել
Line: 13    հպարտացան յանձինս իւրեանց եւ սկսան ըզպատճառ
Line: 14    կորստեան իւրեանց զխաղն խաղալ՝ բերէին
Line: 15    դդում մի մեծ, նկարէին ՛ի վերայ նորա
Line: 16    զպատկեր թագաւորին Հոնաց կանգուն մի յերկայն
Line: 17    եւ կանգուն մի ՛ի լայն. եւ զտեղի արտեւանաց
Line: 18    աչացն յօտ մի ծրագրեալ, որ ոչ կարէր
Line: 19    նշմարել. եւ զտեղի մուրուացն լերկս ժպիրհս. եւ
Line: 20    զտեղի շնչաւոր քթիցն թիզ մի լայն թուով մազից
Line: 21    պէրեւէշտէից, զոր թէ ոք կարէր ճանաչել։
Line: 22    Եւ բերեալ եդեալ ՛ի վերայ պարսպին յանդիման
Line: 23    նոցա՝ աղաղակէին առ զօրսն եւ ասէին.
Line: 24    "Ահաւասիկ կայսր թագաւոր ձեր, դարձարուք
Line: 25    երկրպագէք սմա՝ Ջեբու Խաքան է սա"։ Եւ առեալ
Line: 26    գեղարդ ՛ի ձեռն՝ ծակոտէին յանդիման նոցա
Line: 27    զդղումն՝ զնմանեցուցեալն ՛ի պատկեր նորա։
Page: 159   Line: 1    Նոյնպէս եւ զմիւս թագաւորն ձաղէին, ծաղր
Line: 2    առնէին, այպանէին, պիղծ եւ արուազեղծ կարդային։
Line: 3    Զայս տեսեալ եւ լուեալ թագաւորացն՝
Line: 4    քինանային, փքանային, ոխս մթերեալս ժողովէին
Line: 5    ՛ի սիրտս իւրեանց, շարժէին զգլուխս եւ մեծաւ
Line: 6    նզովիւք նզովէին զանձինս իւրեանց, թէ եւ
Line: 7    ոչ հոգի մի ապրեսցի յամենեցունց, որք են ընդ
Line: 8    թագաւորութեամբ նոցա, մինչեւ խնդրեսցի վրէժ
Line: 9    նախատանացն այնոցիկ, զոր ձաղեցան նոքա ՛ի
Line: 10    նոցանէ։ Եւ դարձուցեալ զերեսս իւրեանց՝ նովին
Line: 11    սպառնալեօք գնացին։



Next part


This text is part of the TITUS edition of Movses Kalankatowaci, Patmowtiwn Alowanic Asxarhi.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 23.8.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.