TITUS
Movses Kalankatowaci, Patmowtiwn Alowanic Asxarhi
Part No. 31
Previous part

Book: II  
Page: 117  
Line: 1 
ՀԱՏՈՐ ԵՐԿՐՈՐԴ


Chapter: 1  
Page: 119  
Line: 1 
ԳԼՈՒԽ Ա՜.

Line: 2  Պատմութիւն ՛ի դէպ գրոցս։


Line: 3       Որքան պայծառ է երկինք աստեղօք եւ երկիրս
Line: 4    բուսով, այնպէս է եւ ջանք աշխարհագիր
Line: 5    պատմողի՝ յայլոց նիւթոց պարազարդի։

Line: 6       Գտանին զրոյցք արեւելից կողմանց, որք ոչ
Line: 7    են անկեալ ՛ի գիրս հնագիր պատմագրաց, զորս
Line: 8    պատշաճ վարկաք մակագրել ՛ի տառս տողաչափութեան
Line: 9    մերում։ Յիշեսցուք աստանօր զՇապհոյ
Line: 10    Պարսից արքայէ Որմզդեան, որ յիւրում տէրութեան
Line: 11    հպարտացեալ յղփութեամբ՝ կամեցաւ առնել
Line: 12    քննութիւն, թէ որ ազգ եւ լեզու ունիցի բարձ
Line: 13    եւ պատիւ։ Եւ գործեալ ճաշ մեծապէս ամենայն
Line: 14    մեծամեծաց յիննամենից տոհմից ազատատոհմն
Line: 15    Պարսից նախարարաց, եւ ըստ գահու նախապատիւ
Line: 16    արարեալ բաժակաւ եւ ուռով առաջի իւր՝
Line: 17    զամենայն ոք մեծարեալ ցուցանէր։ Իսկ զմուբիւտանն
Line: 18    մուբիւտնի սեղանն արքունի մեծապատիւ
Line: 19    առնէր։ Եւ խորհուրդ բերեալ ընդ մեծամեծս
Line: 20    իւր՝ ասէ. "զՊարսից եւ զՊարթեւաց զբնական
Line: 21    Պահլաւիկս եւ զազատ արանց զնախադրութիւնս
Page: 120   Line: 1    քաջ գիտեմ. իսկ զԱրմենու զազատատոհմն եւ զնոցին
Line: 2    նախապատուութիւնսն ոչ կարացաք գիտել՝
Line: 3    ոչ ՛ի հարցն մերոց թագաւորաց եւ ոչ ՛ի մատենագրաց։
Line: 4    Եւ արդ մի յերկուց առաջի կայ ձեզ
Line: 5    նախարարացդ Հայոց՝ ցուցանել զնախնական գիր
Line: 6    իւրաքանչիւր տանց զաստիճան եւ զպատիւ, եւ
Line: 7    դարձեալ մեծագոյն ունել ՛ի մէնջ շքեղաշուք մեծարանս։
Line: 8    Ապա թէ ոչ կարէք ակն յայտնի Արեացս
Line: 9    գնդի ցուցանել զնախանիստ բարձս ձեր, զպատիւ
Line: 10    եւ զտուն, զհող եւ զջուր եւ զամենայն ստացուածս
Line: 11    ձեր Արեաց ազատ արանց շնորհեսցուք։ Եւ նոյնժամայն
Line: 12    խորհուրդ բերեալ իշխանացն Հայոց Մեծաց՝
Line: 13    մատուցին առաջի թագաւորին զԱգաթանգեղոյ
Line: 14    Պատմութիւն ցանկալի. եւ հրամայեաց ընթեռնուլ
Line: 15    եւ թարգմանել ՛ի Պարսիկ գիր եւ ՛ի լեզու։ Եւ
Line: 16    իմացեալ եթէ զսկիզբն յԱրտաշրէ առնէ ՛ի նախնոյն
Line: 17    իւրմէ, առաւել զուարճացեալ եւ ներբողումն
Line: 18    գրոցն առնելով՝ դնէր ՛ի վերայ աչաց իւրոց խանդաղատելով։
Line: 19    Եւ գտեալ ՛ի նմա գիր տասն եւ եօթն
Line: 20    բարձի՝ սկսանէր ըստ այնմ յարդարել զնիստ
Line: 21    իւրաքանչիւրոցն ՛ի սեղանն արքունի։ Հասանէ
Line: 22    չորեքտասաներորդ բարձն Անդոկայ Սիւնեաց
Line: 23    տեառն. եւ նա հպարտացեալ ոչ ինչ ճաշակեաց.
Line: 24    եւ զգացուցեալ թագաւորին վասն այնր՝ ոչ ինչ
Line: 25    փոյթ լինէր նմա։

Line: 26       Յայնժամ հասանէր համբաւ ՛ի դուռն արքունի,
Line: 27    եթէ Խազիրք բազմամբոխ գնդիւք ելին
Page: 121   Line: 1    ընդ Դուռն Չողայ յաշխարհս մեր։ Եւ ժողով անթիւ
Line: 2    արարեալ Շապհոյ՝ Ասորոց, Խորաստանի, Խորազմոյ,
Line: 3    եւս առաւել քաջացն Պարսից Ատրպատական
Line: 4    նահանգին, Հայոց, Վրաց, Աղուանից եւ տասն եւ
Line: 5    երկու լեզուաց խուժադուժ ազգաց լերինն Կովկասու՝
Line: 6    ելեալ գնաց անհամար զօրօքն ՛ի դիմի
Line: 7    հարկանել նոցա։ Իսկ Անդոկայ չար խորհեալ անձին
Line: 8    եւ աշխարհի իւրում՝ խրաս հատանէր տանն արքունի
Line: 9    եւ դաւաճանեալ զօրօքն իւրովք՝ հազար եւ
Line: 10    եօթն հարիւր արամբք, ժիր եւ քաջագնաց երիվարօք
Line: 11    հասանէր ՛ի քաղաքն Տիզբոն եւ զզօրս թագուցանէր
Line: 12    արտաքոյ քաղաքին. եւ պակաս վաշտկօք
Line: 13    մտեալ ՛ի քաղաքն՝ հարցանէր ՛ի չմեղս եղեալ,
Line: 14    եթէ ես առ Շապհու եկի։ Եւ քաղաքացիքն յոյժ
Line: 15    պատուեալ զնա՝ ընդ լուսանալ առաւօտուն դիմեցին
Line: 16    զօրքն ՛ի ներքս եւ առին զգանձս ոսկւոյ
Line: 17    եւ արծաթոյ անհամարս, եւ գոհարս ականց պատուականաց
Line: 18    եւ զշաւարն բազմագին, զորինչ բառնալն
Line: 19    կարացին ՛ի թագաւորական տանէն, եւ յամենայն
Line: 20    մեծամեծաց տանցն աւար առեալ յոյժ
Line: 21    անբաւ՝ ժողովէ զամենայն ՛ի Բաղաց բերդն եւ
Line: 22    զամենայն գաւառաց իւրոց զդարմանս անասնոց
Line: 23    այրել հրամայեաց. եւ զոր ինչ ուտելի էր մարդոյ
Line: 24    ՛ի բերդն հաւաքեաց, եւս եւ զզէնս եւ զաւճառս եւ
Line: 25    զկազմածս հեծելոց։ Եւ տուեալ հրաման Անդոկայ
Line: 26    փախչել ամենայն Սիւնեաց եւ զտունս եւ զհամբարս
Line: 27    այրել։ Եւ ժողովեալ որ ինչ յաշխարհին
Page: 122   Line: 1    եկեղեցւոյ էր զարդ՝ զամենայն բերեալ ՛ի Շաղատու
Line: 2    եկեղեցին հաւաքէին եւ զնշխարս սրբոց
Line: 3    լալով համբուրէին իւրաքանչիւրքն, եւ ութ օր
Line: 4    ցայգապաշտօն արարեալ՝ արարին հողաբլուր ՛ի
Line: 5    վերայ եկեղեցւոյն եւ ինքեանք ցրուեցան ընդ
Line: 6    ամենայն երկիր։ Եւ ոչ ոք իշխէր ասել զանուն
Line: 7    Սիւնեաց։ Եւ քսան եւ հինգ տարի յանմարդս տապալեալ
Line: 8    կայր երկիրն ամենայն։ Ապա եկեալ Շապուհ
Line: 9    արքայ ՛ի վճարմանէ պատերազմին՝ ետես
Line: 10    զաղէտսն եւ ցասման ետ հրաման ամենայն
Line: 11    զօրացն ելանել ՛ի Սիւնս եւ գերել զխօսուն եւ
Line: 12    զանասուն։ Եւ եկեալ ոչինչ գտանէին. եւ ՛ի շրջելն
Line: 13    հասին յեկեղեցաբլուրն Շաղատու. եւ ելեալ ՛ի
Line: 14    վեր՝ շարժումն մեծ եղեալ, ահացեալք ՛ի բաց
Line: 15    գնացին գունդքն Պարսից հանդերձ Աթաշխոդայիւ
Line: 16    զօրապետիւ իւրեանց։ Եւ անտի անցեալ տային
Line: 17    պատերազմ ընդ բերդին. եւ անտի վէմն գլեալ ընդ
Line: 18    զառ ՛ի վայրն սատակէին առ հասարակ. եւ կրկին
Line: 19    եւ երեքկին տուեալ սաստկագոյնս պատերազմ ոչ
Line: 20    ինչ կարէին առնել, այլ բազումս կոտորէին։ Եւ
Line: 21    զայրագնեալ արքայն այլ եւս սաստկացուցանել կամէր
Line: 22    զպատերազմն։ Յայնժամ ամենայն մեծամեծքն
Line: 23    առաջի անկեալ աղաչէին մի́ եւս տալ պատերազմ,
Line: 24    այլ շուրջ զամրոցաւն աւերել։ Յայնժամ Անդոկայ
Line: 25    պարապ գտեալ ժամ՝ թողու զբերդն եւ մեծաւ
Line: 26    աւարաւ անցանէ ՛ի Հռովմայեցւոց աշխարհն.
Line: 27    եւ անդ մեծագոյն առեալ պատիւ անդէն մեռանի։
Page: 123   Line: 1    Եւ նորին որդին Բաբիկ փափագեալ ՛ի հող հայրենի՝
Line: 2    երթայ գնայ ՛ի դուռն Շապհոյ արքային
Line: 3    Պարսից եւ անդ ումեմն ՛ի զօրականացն պատահեալ՝
Line: 4    զետեղի, եւ բազում արութիւնս յՈլոմպիաթս
Line: 5    Պարսից ցուցանէ՝ ոչ ոք գիտելով զնա։ Յայնժամ
Line: 6    ելեալ Հոնն ՛ի Հոնաց՝ Հոնագուր անուն,
Line: 7    յղեալ առ Շապուհ ասէր. "Զի՞ է հեղումն արեանցս,
Line: 8    եկ մարտնչեսցուք դու եւ ես"։ Եւ ինքն Հոնն
Line: 9    վառեալ էր յիսնանիւթից զրահիւք -- բարձր եւ լայն
Line: 10    հասակաւ, բեւեռապինդ սաղաւարտաւ զահագին
Line: 11    գլուխն եւ զերեքթզեան ճակատն պղնձի տախտակաւ
Line: 12    յօրինեալ, զանհեդհեդ գեղարդն ՛ի բարձրամայր
Line: 13    փայտից, եւ զսուսերն բոցանշան ունելով,
Line: 14    ահաբեկ զտեսողսն առնէր։ Աստուստ յայտնի
Line: 15    անուն Բաբկայ առաջի արքային, թէ գործդ այդ
Line: 16    նովաւ վճարի։ Եւ արքայ արքայից կոչէ առ ինքն
Line: 17    զԲաբիկ եւ տայ վճիռ թագաւորական՝ կնքեալ
Line: 18    վարազագիր մատանեաւ եւ ասէ ցնա. "Եթէ մեծ
Line: 19    քինոյս այսմիկ յանգումն արասցես, մեծագոյն
Line: 20    խոստմանց հասանիցիս"։ Նորա յանձն առեալ
Line: 21    կատարել զխնդիրն, եւ նոյնժամայն ապաւինեալ
Line: 22    ՛ի վերին օգնականութիւնն ասէ. "Եկեղեցիք Սիւնեաց՝
Line: 23    օգնեցէք ինձ"։ Եւ առեալ զիւրոյ զօրութեանն
Line: 24    զզէն եւ ճաճանչաւոր մարգարտական զրահիւքն
Line: 25    արքունի զվայելչականն զայն զարդարեալ
Line: 26    հասակ, եւ վագրակերպ սաղաւարտաւն զգեղեցիկ
Line: 27    գլուխն, զսուսեր ընդ մէջ եւ զոսկիակապ վահանն
Page: 124   Line: 1    յահեակ ուսն րնկեցեալ, եւ զգեղարդն քաջամուխ
Line: 2    յաջ բազուկն առեալ՝ աշտանակէր ՛ի սեաւն երիվար,
Line: 3    ախոյանայր ընդդէմ թշնամւոյն։ Յարձակէին
Line: 4    ՛ի միմեանս. տուր եւ առ գեղարդացն իբրեւ ճայթիւն
Line: 5    որոտմանց ելանէր յառաւօտէ մինչեւ ցինն
Line: 6    ժամ. դատապարտէր անհնարին հսկայն եւ յաղթողանայր
Line: 7    քաջն Բաբիկ, եւ աճապարէր ՛ի սուրն
Line: 8    միասեռի, որով անդէն սատակէր զմարդախոշոշ
Line: 9    գազանն։ Եւ լցեալ Շապուհ մեծաւ ցնծութեամբ՝
Line: 10    կոչէ զԲաբիկ առ ՛ի կատարել զառ ՛ի նա խոստմունսն.
Line: 11    եւ նորա բան խնդրեալ ասէ. "Բարձցի
Line: 12    սանդն պղնձի ՛ի դիւանէ քումմէ"։ Եւ սանդն էր
Line: 13    լի մոխրով հնոցի. եւ որք գային ՛ի տեղին յայն,
Line: 14    կոփէին ՛ի նմա եւ ասէին. "Սիւնեաց տէրութիւն
Line: 15    ընդ այս մոխիր ՛ի վայր լիցի, եւ նոցա կեանքն
Line: 16    եւ խորհուրդն"։ Եւ արքայն մեծաւ զարմացմամբ
Line: 17    հրամայեաց բառնալ զսանդն ՛ի տեղւոջէն։ Եւ
Line: 18    ապա խնդրէր Բաբիկ զբնական աշխարհն իւր ՛ի
Line: 19    նա դարձուցանել։ Եւ շնորհեալ նմա արքային՝
Line: 20    մեծաւ պատուով առաքէ զնա յիւր աշխարհն եւ
Line: 21    աւանդէ նմա պատիւ ընդ Բագրատունիս եւ ընդ
Line: 22    Մամիկոնեանս համապատուիլ։ Եւ եկեալ էանց
Line: 23    ընդ Երասխ գետ եւ շինեալ գեօղ մի Նակորզ անուն,
Line: 24    այսինքն է -- առաջին կորզեալ ՛ի հայրենեացն։
Line: 25    -- Եւ յառաջին ամի տէրութեանն իւրոյ
Line: 26    ելեալ յորսս՝ շրջէր տեսանէր եւ լայր զերկիրն։
Line: 27    Եւ հասեալ ՛ի Շաղատ՝ ելանէ ՛ի բլուր մի, եւ
Page: 125   Line: 1    անտի փախչի եղջերու մի՝ դէպ ելանէ յեկեղեցաբլուրն.
Line: 2    եւ Բաբիկ զհետ մտեալ՝ եղջերուն ՛ի
Line: 3    բլուրն աներեւոյթ լինէր, եւ ոտք երիվարին խրեցան
Line: 4    ՛ի բլրին, եւ իջեալ յերիվարէն հազիւ ուրեմն
Line: 5    քարշէր զերիվարն։ Ահ կալաւ զամենեսեան, արտաքս
Line: 6    պեղէին զհողն ՛ի բլրէն եւ գտանէին զգեղեցկաշէն
Line: 7    եկեղեցին լի աստուածային գանձիւ եւ
Line: 8    հոտ անոյշ բուրեալ։ Եւ օրն այն լինէր հոռի ամսոյ՝
Line: 9    որ օր մի էր. զայն օր մեծապէս կատարեցին
Line: 10    տօն. եւ ժողով լեալ՝ բազում բժշկութիւնք
Line: 11    լինէին որոց ՛ի ժամուն դիպեցան անդ. զոր տեսեալ
Line: 12    անհաւատից՝ հաւատացին եւ մկրտեցան։
Line: 13    Գորն եւ Գազանն՝ որք բազում զօրօք զկնի Բաբկայ
Line: 14    եկեալ էին երկու եղբարք մեծատունք, որոց
Line: 15    արկեալ վիճակ Բաբկայ՝ հասանէ Գորայ աւանն
Line: 16    Խոտայ, եւ կրտսերին Գազանայ գեօղն ցանկալի
Line: 17    Շաղատ վիճակեցաւ։ Յորժամ այս եղանէր՝ քսան
Line: 18    ամ յառաջ լինէր քան զթագաւորելն Յազկերտի
Line: 19    չարի, որ կամեցաւ բառնալ զհաւատս Քրիստոսի
Line: 20    եւ դնէր մեզ գեհենի հնազանդիլ, որ եւ սուրբքն
Line: 21    Վարդանանք նահատակեցան ՛ի նմին Յազկերտէ
Line: 22    հազար վաթսուն եւ վեց արք ընտիրք։ Եւ անտի
Line: 23    մինչեւ ցհայ թիւն հարիւր քսան ամ լինէր։ -- Այսպէս
Line: 24    իմա զիրսդ։



Next part


This text is part of the TITUS edition of Movses Kalankatowaci, Patmowtiwn Alowanic Asxarhi.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 23.8.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.