ARMAZI Texts: Ammonius, In Aristotelem commentaria

Chapter: 5
Line: 11 შემთხუევითისათჳს

Subchapter: 1
Line: 12 ხოლო შემთხუევითი არს, რომელი იქმნების და
Line: 13 უჩინო-იქმნების თჳნიერ განხრწნისა
Line: 14 ქუემდებარისა*¹

Paragraph: 1
Line: 15 სამოძღურებელად წინამდებარეთა ჴმათაჲ უკუანაჲსკნელი წესი აქუს შემთხუევითსა.
Line: 16 აწ უკუე გუაკლს ამისთჳს თქუმაჲ. ხოლო სათანადო არს ცნობაჲ,
Line: 17 ვითარმედ ჩუეულებითისა მასწავლელობისაებრ ამისთჳსცა ასწავა, რამეთუ
Line: 18 სხუათა უკუე ჴმათა ზედა პირველად აღრიცხუნა განყოფილნი დანიშნულობანი
Line: 19 მათნი და მაშინ თქუა, რომლისათჳს არს სიტყუაჲ ფილოსოფოსთაჲ. ხოლო*²
Line: 20 "ესევითართათჳს არსო", აქა არა ამას იქმს, /არამედ მეყსეულად წარწერასა
Line: 21 იტყჳს შემთხუევითისასა მეცნიერი, ვითარმედ ყოველთა დანიშნულობათათჳს
Line: 22 შემთხუევითისათა არს სიტყუაჲ ფილოსოფოსთაჲ. ხოლო უკუეთუ შემთხუევითი
Line: 23 იქმნების და უჩინო-იქმნების თჳნიერ განხრწნისა ქუემდებარისა, ცხად-არს
Line: 24 ამიერ, ვითარმედ არა სხეულ არიან შემთხუევითნი, რამეთუ იყჳნეს თუმცა
Line: 25 სხეულებ, დაერთნენ რაჲ სხეულთა, აქუნდამცა მათ, ცხად-არს, ვითარმედ
Line: 26 აღორძინებაჲ, ხოლო მოეხუნენ რაჲ, -- მოკლებაჲ. ხოლო უკუეთუ არცა დართვითა²,
Line: 27 არცა მოხუმითა განირყუნებიან სხეულნი, უსხეულო სადმე არიან. და
Line: 28 სხუებრცა: იყვნეს თუმცა სხეულებ, ეგულვა მრავალყოფაჲ ერთსა სხეულთა გარეშემცველსა
Line: 29 ადგილსა, რომელი შეუძლებელ არს. რამეთუ ვაშლისა შორის არს
Line: 30 სულნელებაჲ და ფერი და სიტკბოებაჲ და ესენი იყვნეს /თუმცა სხეულებ,
Line: 31 არ ეგულებოდა ერთსა ადგილსა ქონებაჲ, რომელი შეუძლებელ არს, რამეთუ
Line: 32 სხეული სხეულისა მიერ დატევნად შეუძლ[ებელ]არს. და რამეთუ განშორებადნი
Line: 33 შემთხუევითნი ქუემდებარესა არა განჰრყუნიან, ქმნილნი და უჩინოქმნილნი,
Line: 34 ცხად-არს (რამეთუ დგომაჲ და ჯდომაჲ, ანუ დამელნებაჲ, ანუ გაცივებაჲ
Line: 35 იქმნების და უჩინო-იქმნების არგანმხრწნელი ქუედმდებარისაჲ). ხოლო განუშორებელნიცა
Line: 36 სადმე უჩინო იქმნებიან არცათუ მცირედ განრყუნითა ქუედმდებარისაჲთა,
Line: 37 ნიშნოვნობასა ვიტყჳ და ნერბისცხჳრობასა*³ და მელნისფერობასა
Page: 85
Line: 1 სა ყორნისა შორის. ვიტყჳთ უკუე, ვითარმედ დაღათუ არა მოქმედებით, არამედ
Line: 2 წულილმოგონებით სადმე იყოს, და ესენიცა განეყოფვიან, რამეთუ დაღათუ
Line: 3 მართლად, ანუ მოდრეკილად მოიგონო ცხჳრი, ჰგიეს არა უდარეს ცხჳრადვე.
Line: 4 ხოლო სთნდა ვ/იეთმე გარდაცემულისა ამის საზღვრისათჳს უღონოებაჲ, რამეთუ
Line: 5 იტყჳან, ვითარცა ეგერა თქუმულ არს, არა ყოველთა შემთხუევითთა მოზავებულ-ყოფასა
Line: 6 საზღვრისასა, არამედ განშორებადთასა ქმნასა ვიტყჳ, და
Line: 7 უჩინო-ქმნასა, თჳნიერ განხრწნისა ქუემდებარისა.
Line: 8 ხოლო ვთქუათ ეგერა, ვითარმედ: დაღათუ არა მოქმედებით განეშორებიან,
Line: 9 არამედ წულილმოგონებით სადმე, რამეთუ თჳნიერ სიშავისა ყორანი მფრინველ
Line: 10 და ჰინდოჲ კაც არს. ხოლო კაცისაგან ცხოველისა არცა წულილმოგონებით
Line: 11 განშორებაჲ შესაძლებელ არს, რამეთუ მყის მოგონებასა თანა კაცისა არცხოველ-ყოფისასა,
Line: 12 განვჰხრწნით მას. ხოლო ზედმომგონებელნი ყორნისა არმელან-ყოფისანი
Line: 13 ანუ ჰინდოჲსანი, არ განვჰხრწნით არსებასა მისსა, ვითარცა
Line: 14 ყორნისა, ანუ ვითარცა კაცისასა. მერმეცა მო-თუ-ვინმე უხუნეს ყორანსა ფრთენი,
Line: 15 არა უდარეს იყოს მფრინველ და ჰინდოჲ /თუ მოიგონო თეთრად, არა უდარეს
Line: 16 იყოს კაც, ვინაჲ განუშორებელნიცა დაღათუ არ მოქმედებითა, არამედ წულილმოგონებითა
Line: 17 უჩინო იქმნებიან. ხოლო იუღონოების ესეცა, ვითარ ითქუმის
Line: 18 "ქმნაჲ და უჩინო-ქმნაჲ, თჳნიერ განხრწნისა ქუემდებარისა". რამეთუ მჴურვალებაჲ
Line: 19 ქმნილი განხრწნის ცხოველსა. ვიტყჳთ უკუე, ვითარმედ ვითარ-იგი ლართა
Line: 20 შორის განრთხმულობითა და ფოთოობითა შეწყობისა დაჴსნაჲ შეემთხუევის,
Line: 21 ხოლო ქუემდებარე არ განიხრწნების, ეგრეთვე აქა სიმჴურვალოსა, ანუ სიგრილისა
Line: 22 უზომოჲსა ქმნითა, ანუ რომლისამე მახლობელთაგანისა, ზომიერობასა სადმე
Line: 23 და შეწყობილებასა ცხოვლისაშორისსა შეემთხუევის განხრწნაჲ, ხოლო
Line: 24 ჰგიეს ქუემდებარე, რომელ არს სხეული, რამეთუ სიმჴურვალისა, ანუ სიგრილისა
Line: 25 ქუემდებარე არა მარტივწდ ცხოვ/ელი არს, არამედ სხეული. ხოლო შეზავებული
Line: 26 არს იგი წინააღმდგომთაგან: მჴურვალეთა და გრილთა, ჴმელთა და ნოტიოთა,
Line: 27 ("რამეთუ უკუეთუმცა ერთი იყო კაცი, -- იტყჳს იპპოკრატის, -- არამცა
Line: 28 ილმობდა ერთ-მყოფი და მკურნებელიცა მისი"). ხოლო არა თქუმულთა
Line: 29 ამათ წინააღმდგომთა ვითარებათაგან ოდენ თანდაიდების სხეული ცხოვლისაჲ,
Line: 30 არამედ ქუემდებარისაცა რაჲსაგანმე სამკერძო განფენილისა თჳსისაებრ საზღვრისა
Line: 31 ურომელოჲსა სხეულისა, რომლისა შორის შედგების ყოველი რომელობაჲ.
Line: 32 რამეთუ არცერთი რომელობაჲ¹ [ჰბრძავს]² თჳსსა ქუემდებარესა, ანუ განხრწნის,
Line: 33 რომლისა შორის აქუს გუამი, რამეთუ განმხრწნელი ქუედმდებარისაჲ
Line: 34 თავსაცა თჳსსა თანგანხრწნის. რამეთუ განმხრწნელისა მისისად, რომლისა
Line: 35 შორის ყოფაჲ აქუნდეს, საჭირო არს თჳსიცა განხრწნაჲ ძჳნად*¹ თავისა ყოფად...*²
Line: 36 შემძლებელისაგან. ხოლო /არარაჲ არს განმხრწნელ თავისა თჳსისა,
Line: 37 რამეთუ რომელობაჲ რომელობასა ჰბაძავს, არა ქუემდებარესა და სხეულსა.
Line: 38 ვინაჲცა შეუძლებელ არს მჴურვალებისა, ანუ რაჲთურთით სხჳსა რომელობისაგან
Line: 39 განხრწნაჲ თჳსისა ქუედმდებარისაჲ, რამეთუ ყოფისა ჰსურის
Line: 40 თითოეულსა.

Paragraph: 2
Line: 41 ვითარ უკუე ერთისა წინააღმდგომთა ამათ რომელობათაგანისა დამატებითა³,
Line: 42 რომელთაგან შეზავებულ არს სხეული, საჭიროდ შეემთხუევის განხრწნაჲ
Page: 86
Line: 1 მორთულობასა სრულისა სხეულისასა, რამეთუ შთამოქუეებასა ისწრაფის ქუემდებარისასა,
Line: 2 რაჲთა განიჴადოს რაჲ იგი მან, დაიპყრას ადგილი მისი, ვითარცა
Line: 3 საზოგადოჲსა სოფლისა მბრძოლთა ურთიერთას, რამეთუ ისწრაფის თითოეული
Line: 4 წინააღმდგომისა განმ/ჴდელი თჳთ დამპყრობელ-ყოფასა ადგილისასა, ესრეთ
Line: 5 უკუე მოვედ გრილისა და მჴურვალისა მისვე ქუედმდებარისათჳს მბრძოლობასა.
Line: 6 ხოლო ერთკერძოჲსაგან მძლავრებასა წინააღმდგომი სადმე განხრწნილი
Line: 7 დამპყრობელისა მიერ განიჴდების, ხოლო ქუემდებარე არას ივნებს, არცა
Line: 8 ზედდამპყრობელისა რომელობისაგან განიხრწნების. ვინაჲცა ჴურვებისა მიერ
Line: 9 მორთულებაჲ უკუე და კეთილშეზავებულებაჲ სხეულისშორისთა რომელობათაჲ
Line: 10 განიხრწნების, ხოლო თჳთ იგი სხეული, რომელი ქუემდებარე იყო რომელობათა,
Line: 11 არ განიხრწნების.

Paragraph: 3
Line: 12 ხოლო ნუუკუე დამკრთეს*¹ ვინმე ჩუენ თქუმულთა ამათთჳს, ვითარმედ მჴურვალებისა
Line: 13 ქუემდებარე არს არა¹ მარტივად სხეული, არამედ ესრეთ ვითამე
Line: 14 შეზავებული სხეული ცხოვლისაჲ², /რომელი განიხრწნების, [უზომოდ] მივიდენ
Line: 15 რაჲ მის ზედა ანუ სიმჴურვალე, ანუ სიგრილე, ანუ მახლობელთაგანი რომელიმე,
Line: 16 რამეთუ არა კნინი, არამედ უზომოჲ სიმჴურვალე ჴურვება³ არს, ვითარ
Line: 17 იგი რკინასა შორის, ანუ ცეცხლსა*²... სხეულსა შორის ცხოველისასა, ვინაჲცა
Line: 18 განიხრწნას რაჲ ესე, ჴურვებაჲცა⁴ თანგანიხრწნების, ვითარცა მის შორის
Line: 19 მქონებელი ყოფისაჲ. აღვჰჴსნათ უკუე ზემოჲთგანი უღონოებაჲ გუარითა ამით:
Line: 20 მოძრაობანი და შეცვალებანი ოთხთა კატიღორიათა შინა იქმნებიან, რამეთუ
Line: 21 ანუ არსებისაშორის, ანუ რაოდენობისა, ანუ რომელობისა, ანუ ადგილისშორისსა
Line: 22 კატიღორიასა. და არსებისებრი ვიდრემე შეცვალებაჲ შეიქმს ქმნასა და
Line: 23 ხრწნილებასა. (და ქმნა უკუ[ე] არს არყოფისაგან ყოფად გარდ/მოცვალებაჲ,
Line: 24 ხოლო ხრწნილება⁵ ყოფისაგან -- არყოფად). ხოლო რაოდენობისაებრ -- აღორძინებაჲ
Line: 25 და მოკლებაჲ, და რომელობისაებრ -- შეცვალებაჲ, გათეთრებაჲ და
Line: 26 მელნობაჲ და განჴურვებაჲ და სხუათა რომელობათა მიმართნი ძრვანი. რამეთუ
Line: 27 არს ადგილობითიცა მიმოცვლაჲ, რომელსა უწოდენ სხჳთ სხუაგნობად.
Line: 28 აწ უკუე ქმნაჲ არსებითი ცვალებაჲ არს არყოფისაგან ყოფად მომყვანებელი.
Line: 29 ეგრეთვე ხრწნილებაჲ -- არსებითი შეცვალებაჲ არს იგიცა. ვინაჲცა ჴურვებაჲ
Line: 30 განხრწნიდა თუმცა ქუემდებარესა, არამცა იყო შემთხუევითი, არამედ
Line: 31 არსებისებრი შეცვალებაჲ. რამეთუ ვითარ ქმნაჲ და ხრწნილებაჲ სხუებრობა
Line: 32 უკუე არა არიან, ხოლო არავე თჳნიერ სხუებრობისა იქმნებიან, ოდეს უკუე ზომითი
Line: 33 იქმნას სხუებრობაჲ, სიმჴუ/რვალე ანუ სიგრილე, ვინაჲცა არ განჰხრწნის
Line: 34 ცხოველისა ზომიერებასა. შემთხუევითი არს ეგეავთარი რომელობაჲ, რომელი
Line: 35 უჩინო იქმნებისცა, არგანმხრწნელი ქუემდებარისაჲ. ხოლო ოდეს უფროჲს წარემიტოს,
Line: 36 ვიდრემდის განხრწნას ქუემდებარისა ზომიერებაჲ შეზავებისაჲ, მაშინ
Line: 37 მიერითგან არ სხუებრობა არს ეგევითარი იგი, არცა შემთხუევისებრი შეცვალებაჲ,
Line: 38 არამედ თჳთ მის არსებისაჲ, რომლისათჳსცა არა ყოველი ჴურვებაჲ განხრწნის,
Line: 39 არამედ უზომოჲ, რომელი არცა შემთხუევითი არს, არამედ არყოფისა
Line: 40 მიმართ გარდაცვალებაჲ⁶. ხოლო უღონოებენ სიმტიერისათჳს, რამეთუ იტყჳან:
Line: 41 განხრწნისო ქუემდებარეთა -- თმათა. ვინაჲ უწყებულ იყავნ⁷, ვითარმედ არა
Line: 42 თმანი ქუე-უსხენ სიმტიერესა, არამედ თავი და ესე არ განიხრწნების.
Page: 87

Subchapter: 2
Line: 1 ხოლო მელან-ყოფაჲ /განუშორებელ არს ყორნისა
Line: 2 და ჰინდოჲსა