TITUS
Vikramacarita (SR)
Part No. 2
Chapter: F2
II
.
Frame-Story
:
Second
Section
King
Bhartr̥hari
and
the
fruit
that
gave
immortality
Southern
Recension
of
ii
Paragraph: 1
Line: 1
asti
samastavastuvistīrṇā
guṇaparābʰūtapurandaranivāso
'jjayinī
Line: 2
nāma
nagarī.
tatra
samastasāmantasīmantinīsīmantasindūrāruṇa/caraṇakamalayugalo
Line: 3
bʰartr̥harir
nāma
rājā
'sīt
,
sakalakalāpravīṇaḥ
Line: 4
samastaśāstrābʰijñaś
ca.
tasyā
'nujo
vikramo
nāma
svavikramā/pahr̥tavairivikramo
Line: 5
'bʰūt.
tasya
bʰartr̥harer
bʰāryā
rūpalāvaṇyā/diguṇavinirjitasurāṅganā
Line: 6
'naṅgasenā
nāmā
'bʰūt.
Line: 7
tasmin
nagare
brāhmaṇaḥ
kaścit
sakalaśāstrābʰijño
viśeṣato
Line: 8
mantraśāstravit
,
paraṃ
daridraḥ
,
mantrānuṣṭʰānena
bʰuvaneśvarīm
Line: 9
atoṣayat.
tuṣṭā
sā
brāhmaṇam
avādīt
:
bʰo
brāhmaṇa
,
varaṃ
Line: 10
vr̥ṇīṣva.
brāhmaṇeno
'ktam
:
devi
,
yadi
me
prasannā
'si
,
tarhi
māṃ
Line: 11
jarāmaraṇavarjitaṃ
kuru.
tato
devyā
divyam
ekaṃ
pʰalaṃ
dattvā
Line: 12
bʰaṇitaś
ca
[!]:
bʰoḥ
putra
,
etat
pʰalaṃ
bʰakṣaya
,
jarāmaraṇavarjito
Line: 13
bʰaviṣyasi.
tato
brāhmaṇas
tat
pʰalaṃ
gr̥hītvā
svabʰavanaṃ
pratyā/gatya
Line: 14
snātvā
devatārcanāṃ
vidʰāya
yāvat
pʰalaṃ
bʰakṣayati
,
tāvat
Line: 15
tasya
manasy
evaṃ
buddʰir
abʰūt
:
kim
iti
,
ahaṃ
tāvad
daridraḥ
;
Line: 16
amaro
bʰūtvā
kasyo
'pakāraṃ
kariṣyāmi
?
paraṃ
bahukālajīvinā
'pi
Line: 17
bʰikṣāṭanam
eva
kāryam.
ataḥ
paropakāriṇaḥ
puruṣasya
svalpa/kālajīvitam
Line: 18
api
śreyase
bʰavati.
anyac
ca
:
yas
tu
vijñānavibʰavā/diguṇair
Line: 19
yuktaḥ
kṣaṇamātram
api
jivati
,
tasyai
'va
jīvitaṃ
sapʰalaṃ
Line: 20
bʰavati.
tatʰā
co
'ktam
:
Strophe: 4
Verse: a
yaj
jīvati
kṣaṇam
api
pratʰitair
manuṣyo
Verse: b
vij
ñānaśauryavibʰavādiguṇaiḥ
sametaḥ
,
Verse: c
tat
tasya
jīvitapʰalaṃ
pravadanti
santaḥ
;
Verse: d
kāko
'pi
jīvati
ciraṃ
ca
baliṃ
ca
bʰuṅkte.
\\1\\
Strophe:
Verse:
Paragraph: 2
Line: 1
tatʰā
ca
:
Strophe: 2
Verse: a
yaj
jīvyate
yaśodʰarmasahitais
,
tac
ca
jīvitam
;
Verse: b
baliṃ
kavalayan
klinnaṃ
ciraṃ
jīvati
vāyasaḥ.
\\2\\
Strophe:
Verse:
Paragraph: 3
Line: 1
api
ca
:
Strophe: 3
Verse: a
yasmiñ
jīvati
jīvanti
bahavaḥ
,
sa
tu
jīvati
;
Verse: b
bako
'pi
kiṃ
na
kurute
cañcvā
svodarapūraṇam
? \\3\\
Strophe:
Verse:
Paragraph: 4
Line: 1
kiṃ
ca
:
Strophe: 4
Verse: a
kṣudrāḥ
santi
sahasraśaḥ
svabʰaraṇavyāpārapūrodarāḥ
;
Verse: b
svārtʰo
yasya
parārtʰa
eva
,
sa
pumān
ekaḥ
satām
agraṇīḥ
;
Verse: c
duṣpūrodarapūraṇāya
pibati
srotaḥpatiṃ
vāḍavo
,
Verse: d
jīmūtas
tu
nidāgʰasaṃbʰr̥tajagatsaṃtāpavicʰittaye.
\\4\\
Strophe: 5
Verse: a
asaṃpādayataḥ
kaṃcid
artʰaṃ
jātikriyāguṇaiḥ
,
Verse: b
yadr̥ccʰāśabdavat
pum̐saḥ
saṃjñāyai
janma
kevalam.
\\5\\
Strophe:
Verse:
Paragraph: 5
Line: 1
iti
vicārya
tat
pʰalaṃ
rājñe
dīyate
cet
,
sa
jarāmaranavarjito
bʰūtvā
Line: 2
cāturvarṇyaṃ
dʰarmataḥ
paripālayiṣyatī
'ti
tat
pʰalaṃ
gr̥hītvā
Line: 3
rājasamīpam
āgatya
--
Strophe: 6
Verse: a
ahīnāṃ
mālikāṃ
bibʰrat
tatʰā
pītāmbaraṃ
vapuḥ
,
Verse: b
haro
hariś
ca
bʰūpāla
karotu
tava
maṅgalam
! \\6\\
Strophe:
Verse:
Paragraph: 6
Line: 1
ity
āśīrvādapūrvakaṃ
rājño
haste
pʰalaṃ
dattvā
bʰaṇati
sma
:
bʰo
Line: 2
rājan
,
devatāvaraprasādalabdʰam
idam
apūrvapʰalaṃ
bʰakṣaya
,
Line: 3
jarāmaraṇavarjito
bʰaviṣyasi.
tato
rājā
tat
pʰalaṃ
gr̥hītvā
tasmai
Line: 4
bahūny
agrahārāṇi
dattvā
visasarja
,
vicārayati
sma
:
aho
,
mamai/tatpʰalabʰakṣaṇad
Line: 5
amaratvam
bʰaviṣyati.
mamā
'nangasenāyām
Line: 6
atiprītiḥ.
sā
mayi
jīvaty
eva
mariṣyati.
tasya
viyogaduḥkʰam
Line: 7
soḍʰum
na
śaknomi.
tasmad
idaṃ
pʰalaṃ
mama
praṇapriyāyā
Line: 8
anaṅgasenāyai
dāsyāmī
'ty
anaṅgasenām
āhūya
dattavān.
tasyā
Line: 9
anaṅgasenāyā
māndurikaḥ
kaścit
priyatamaḥ
,
sā
punar
vicārya
tasmai
Line: 10
tat
pʰalaṃ
dadau.
tasya
māndurikasya
kācid
dāsī
priyatamā
,
sa
Line: 11
tasyai
prādāt.
dāsyā
api
kasmim̐ścid
gopālake
prītiḥ
,
sā
tasmai
datta/vatī.
Line: 12
tasyā
'pi
kasyāṃcid
gomayadʰāriṇyāṃ
mahat
prema
,
so
'pi
Line: 13
tasyai
prayaccʰat.
tataḥ
sā
gomayadʰāriṇī
grāmād
bahir
gomayaṃ
Line: 14
dʰr̥tvā
gomayabʰājanaṃ
svaśirasi
nidʰāya
tadupari
tat
pʰalaṃ
Line: 15
nikṣipya
yāvad
rājavītʰyām
āgaccʰati
,
tāvad
rājā
bʰartr̥harī
rāja/kumāraiḥ
Line: 16
saha
vaihālīṃ
gaccʰam̐s
tasyāḥ
śirasi
stʰāpitagomayā/grastʰitaṃ
Line: 17
tat
pʰalaṃ
dr̥ṣṭvā
gr̥hītvā
vyāgʰuṭya
gr̥ham
āgataḥ.
Line: 18
tatas
taṃ
brāhmaṇam
āhūyā
'vādīt
:
bʰo
brāhmaṇa
,
tvayā
yat
Line: 19
pʰalaṃ
dattaṃ
tādr̥śam
anyat
pʰalam
asti
kim
?
brāhmaṇeno
Line: 20
'ktam
:
bʰo
rājan
,
tat
pʰalaṃ
devatāvaraprasādalabdʰaṃ
divyam
;
Line: 21
tādr̥śaṃ
pʰalaṃ
bʰūloke
nā
'sti.
anyac
ca
:
raja
nama
sākṣād
īśvaraḥ
,
Line: 22
tasya
purato
'nr̥taṃ
na
vācyam.
sa
devavan
nirīkṣaṇīyaḥ.
tatʰā
co
Line: 23
'ktam
:
Strophe: 7
Verse: a
sarvadevamayo
rājā
r̥ṣibʰiḥ
parikīrtitaḥ
;
Verse: b
tasmāt
taṃ
devavat
paśyen
na
vyalīkaṃ
vadet
sudʰīḥ.
\\7\\
Strophe:
Verse:
Paragraph: 7
Line: 1
tato
rājñā
bʰaṇitam
:
tādr̥śaṃ
pʰalaṃ
dr̥śyate
cet
,
katʰam
?
brāh/maṇo
Line: 2
'bravīt
:
tat
pʰalaṃ
bʰakṣitaṃ
vā
na
vā
?
rājā
'bʰaṇat
:
na
Line: 3
mayā
bʰakṣitaṃ
tat
pʰalam
,
mama
prāṇavallabʰāyā
anaṅgasenayai
Line: 4
dattam.
brāhmaṇeno
'ktam
:
tarhi
tāṃ
pr̥ccʰa
,
tat
pʰalaṃ
kiṃ
Line: 5
bʰakṣitam
iti.
tato
rājā
'naṅgasenām
āhūya
śapatʰaṃ
kārayitvā
Line: 6
'pr̥ccʰat.
tayo
'ktam
:
tat
pʰalaṃ
māndurikasya
dattam
iti.
tataḥ
Line: 7
sa
ākāritaḥ
pr̥ṣṭo
dāsyai
dattam
ity
akatʰayat.
dāsī
gopāle
,
gopālo
Line: 8
gomayadʰāriṇyai
dattam
ity
avādīt.
tato
jātasaṃpratyayo
raja
Line: 9
paramaviṣādaṃ
gatvā
ślokam
apaṭʰat
:
Strophe: 8
Verse: a
rūpe
manohāriṇi
yauvane
ca
Verse: b
vr̥tʰai
'va
pum̐sām
abʰimānabuddʰiḥ
;
Verse: c
natabʰruvāṃ
cetasi
cittajanmā
Verse: d
prabʰur
yad
eve
'ccʰati
tat
karoti.
\\8\\
Strophe:
Verse:
Paragraph: 8
Line: 1
punaś
ca
:
aho
strīṇāṃ
cittaṃ
caritraṃ
kenāpi
jñātuṃ
na
śakyate.
Line: 2
tatʰā
co
'ktam
:
Strophe: 9
Verse: a
aśvaplutaṃ
vāsavagarjitaṃ
ca
,
Verse: b
strīṇāṃ
ca
cittaṃ
,
puruṣasya
bʰāgyam
,
Verse: c
avarṣaṇaṃ
cā
'py
ativarṣaṇam
ca
,
Verse: d
devo
na
jānāti
-
kuto
manuṣyaḥ
? \\9\\
Strophe:
Verse:
Paragraph: 9
Line: 1
tatʰā
ca
:
Strophe: 10
Verse: a
gr̥hṇanti
vipine
vyāgʰraṃ
,
vihaṃgaṃ
gagane
stʰitam
,
Verse: b
sarinmadʰye
gataṃ
mīnaṃ
,
na
strīṇāṃ
capalaṃ
manaḥ.
\\10\\
Strophe:
Verse:
Paragraph: 10
Line: 1
kiṃ
ca
:
Strophe: 11
Verse: a
vandʰyāputrasya
rājyaśrīḥ
puṣpaśrir
gaganasya
ca
Verse: b
bʰaved
eva
,
na
tu
strīṇāṃ
manaḥśuddʰir
manāg
api.
\\11\\
Strophe:
Verse:
Paragraph: 11
Line: 1
api
ca
:
Strophe: 12
Verse: a
sukʰaduḥkʰajayaparājayajīvitamaraṇāni
ye
vijānanti
,
Verse: b
muhyanti
te
'pi
nūnaṃ
tattvavidaś
ceṣṭitaiḥ
strīṇām.
\\12\\
Strophe:
Verse:
Paragraph: 12
Line: 1
anyac
ca
:
Strophe: 13
Verse: a
smaropamam
api
prāpya
vāñcʰanti
puruṣāntaram
Verse: b
nāryaḥ
sarvāḥ
svabʰāvena
,
vadantī
'ty
amalāśayāḥ.
\\13\\
Strophe:
Verse:
Paragraph: 13
Line: 1
tatʰā
ca
:
Strophe: 14
Verse: a
vinā
japena
mantreṇa
tantreṇa
vinayena
ca
Verse: b
vañcayanti
naraṃ
nāryaḥ
prajñādʰanam
api
kṣaṇāt.
\\14\\
Strophe: 15
Verse: a
kulajātiparibʰraṣṭaṃ
nikr̥ṣṭaṃ
duṣṭaceṣṭitam
Verse: b
aspr̥śyam
adʰamaṃ
prāyo
manye
strīṇāṃ
priyaṃ
varam.
\\15\\
Strophe: 16
Verse: a
gauraveṣu
pratiṣṭʰāsu
guṇeṣv
ārādʰyakoṭiṣu
Verse: b
vr̥tʰā
'pi
ca
nimajjanti
doṣapaṅke
svayaṃ
striyaḥ.
\\16\\
Strophe: 17
Verse: a
etā
hasanti
ca
rudanti
ca
vittahetor
,
Verse: b
viśvāsayanti
ca
naraṃ
na
tu
viśvasanti
;
Verse: c
tasmān
nareṇa
kulaśīlavatā
sadai
'va
Verse: d
nāryaḥ
śmaśānavaṭikā
iva
varjanīyāḥ.
\\17\\
Strophe:
Verse:
Paragraph: 14
Line: 1
anyac
ca
:
Strophe: 18
Verse: a
na
vairāgyāt
paraṃ
bʰāgyaṃ
,
na
bodʰād
aparaṃ
sukʰam
,
Verse: b
na
harer
aparas
trātā
,
na
saṃsārāt
paro
ripuḥ.
\\18\\
Strophe:
Verse:
Paragraph: 15
Line: 1
itī
'daṃ
padyaṃ
paṭʰitvā
paramam
vairāgyaṃ
gato
bʰartr̥harir
Line: 2
vikramārkaṃ
rājye
'bʰiṣicya
svayaṃ
vanaṃ
jagāma.
Line: 3
iti
bʰartrharer
vairāgyakatʰā
This text is part of the
TITUS
edition of
Vikramacarita (SR)
.
Copyright
TITUS Project
, Frankfurt a/M, 22.4.2012. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.