TITUS
Text collection: PKM 
The Mabinogion


Pedeir Keinc y Mabinogi

allan o Lyfr Gwyn Rhydderch


On the basis of the edition by
Ifor Williams,
Pedeir keinc y Mabinogi,
Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru, 1930
(2nd edition 1951)
electronically prepared by Elena Parina,
2003-2005;
TITUS version by Jost Gippert,
Frankfurt a/M, 6.12.2005




Chapter: PPD 
Page of edition: 1 
Ms. page: 1 
Pwyll Pendeuic Dyuet

Line: 1        PWYLL, Pendeuic Dyuet, a oed yn arglwyd ar seith
Line: 2     cantref Dyuet. A threigylgweith yd oed yn
Line: 3     Arberth, prif lys idaw, a dyuot yn y uryt ac yn y
Line: 4     uedwl uynet y hela. Sef kyueir o'y gyuoeth a uynnei y
Line: 5     hela, Glynn Cuch. Ac ef a gychwynnwys y nos honno
Line: 6     o Arberth, ac a doeth hyt ym Penn Llwyn Diarwya, ac
Line: 7     yno y bu y nos honno. A thrannoeth yn ieuengtit y
Line: 8     dyd kyuodi a oruc, a dyuot y Lynn Cuch i ellwng e
Line: 9     gwn dan y coet. A chanu y gorn a dechreu dygyuor yr
Line: 10     hela, a cherdet yn ol y cwn, ac ymgolli a'y gydymdeithon.
Line: 11     Ac ual y byd yn ymwarandaw a llef yr
Line: 12     erchwys, ef a glywei llef erchwys arall, ac nit oedynt
Line: 13     unllef, a hynny yn dyuot yn erbyn y erchwys ef. Ac ef
Line: 14     a welei lannerch yn y coet o uaes guastat; ac ual yd oed
Line: 15     y erchwys ef yn ymgael ac ystlys y llannerch, ef a welei
Line: 16     carw o ulaen yr erchwys arall. A pharth a pherued y
Line: 17     lannerch, llyma yr erchwys a oed yn y ol yn ymordiwes
Line: 18     ac ef, ac yn y uwrw y'r llawr.

Line: 19        Ac yna edrych ohonaw ef ar liw yr erchwys, heb
Line: 20     hanbwyllaw edrych ar y carw. Ac o'r a welsei ef o
Line: 21     helgwn y byt, ny welsei cwn un lliw ac wynt. Sef lliw
Line: 22     oed arnunt, claerwyn Ms. page: 2  llathreit, ac eu clusteu yn
Line: 23     gochyon. Ac ual y llathrei wynnet y cwn, y llathrei
Line: 24     cochet y clusteu. Ac ar hynny at y cwn y doeth ef, a
Page of edition: 2   Line: 1     gyrru yr erchwys a ladyssei y carw e ymdeith, a llithyaw
Line: 2     y erchwys e hunan ar y carw.

Line: 3        Ac ual y byd yn llithiau y cwn, ef a welei uarchauc
Line: 4     yn dyuot yn ol yr erchwys y ar uarch erchlas mawr; a
Line: 5     chorn canu am y uynwgyl, a gwisc o urethyn llwyt tei
Line: 6     amdanaw yn wisc hela. Ac ar hynny y marchawc a
Line: 7     doeth attaw ef, a dywedut ual hynn wrthaw, "A unben,"
Line: 8     heb ef, "mi a wnn pwy wytti, ac ny chyuarchaf i well it."
Line: 9     "Ie," heb ef, "ac atuyd y mae arnat o anryded ual nas
Line: 10     dylyei." "Dioer," heb ef, "nyt teilygdawt uy anryded
Line: 11     a'm etteil am hynny." "A unben," heb ynteu, "beth
Line: 12     amgen?" "Y rof i a Duw," hep ynteu, "dy anwybot
Line: 13     dy hun a'th ansyberwyt." "Pa ansyberwyt, unben, a
Line: 14     weleist ti arnaf i?" "Ny weleis ansyberwyt uwy ar
Line: 15     wr," hep ef, "no gyrru yr erchwys a ladyssei y carw e
Line: 16     ymdeith, a llithiau dy erchwys dy hun arnaw; hynny,"
Line: 17     hep ef, "ansyberwyt oed: a chyn nyt ymdialwyf a thi,
Line: 18     y rof i a Duw," hep ef, "mi a wnaf o anglot itt guerth
Line: 19     can carw."

Line: 20        Ms. page: 3  "A unbenn," hep ef, "o gwneuthum gam, mi a
Line: 21     brynaf dy gerennyd." "Pa delw," hep ynteu, "y
Line: 22     pryny di?" "Vrth ual y bo dy anryded, ac ny wnn i
Line: 23     pwy wytti." "Brenhin corunawc wyf i yn y wlat yd
Line: 24     hanwyf oheni." "Arglwyd," heb ynteu, "dyd da itt;
Line: 25     a pha wlat yd hanwyt titheu oheni?" "O Annwuyn,"
Line: 26     heb ynteu. "Arawn urenhin Annwuyn wyf i."
Line: 27     "Arglwyd," heb ynteu, "pa furyf y caf i dy gerennyd
Line: 28     di?" "Llyma wyd ^* y kyffy," heb ynteu. "Gwr yssyd
Page of edition: 3   Line: 1     gyferbyn y gyuoeth a'm kyuoeth inheu yn ryuelu arnaf
Line: 2     yn wastat. Sef yw hwnnw, Hafgan urenhin o Annwuyn.
Line: 3     Ac yr guaret gormes hwnnw y arnaf, a hynny a elly yn
Line: 4     haut, y keffy uygherennyd." "Minnheu awnaf hynny,"
Line: 5     heb ynteu, "yn llawen. A manac ditheu y mi pa furyf
Line: 6     y gallwyf hynny." "Managaf," heb ynteu. "Llyna
Line: 7     ual y gelly; mi a wnaf a thi gedymdeithas gadarn. Sef
Line: 8     ual y gwnaf, mi a'th rodaf di y'm lle i yn Annwuyn, ac a
Line: 9     rodaf y wreic deccaf Ms. page: 4  a weleist eiroet y gyscu gyt a thi
Line: 10     beunoeth, a'm pryt innheu a'm ansawd arnat ti, hyt na
Line: 11     bo na guas ystauell, na swydawc, na dyn arall o'r a'm
Line: 12     canlynwys i yroet, a wyppo na bo miui uych ti. A
Line: 13     hynny," heb ef, "hyt ym penn y ulwydyn o'r dyd auory.
Line: 14     Ac kynnadyl yna yn y lle hon." "Ie," heb ynteu,
Line: 15     "kyt bwyf i yno hyt ympenn y ulwydyn, pa gyuarwyd a
Line: 16     uyd ymi o ymgael a'r gwr a dywedy di?" "Blwydyn,"
Line: 17     heb ef, "y heno, y mae oet y rof i ac ef, ar y ryt. A
Line: 18     byd di i'm rith yno," heb ef. "Ac un dyrnaut a rodych
Line: 19     di idaw ef; ny byd byw ef o hwnnw. A chyt archo ef
Line: 20     yti rodi yr eil, na dyro, yr a ymbilio a thi. Yr a rodwn
Line: 21     i idau ef hagen, kystal a chynt yd ymladei a mi drannoeth."
Line: 22     "Ie," heb y Pwyll, "beth a wnaf i y'm
Line: 23     kyuoeth?" "Mi a baraf," hep yr Arawn, "na bo i'th
Line: 24     gyuoeth na gwr na gwreic a wyppo na bo tidi wwyf i.
Line: 25     A miui a af i'th le di." "Yn llawenn," hep y Pwyll, "a
Line: 26     miui a af ragof." "Dilesteir uyd dy hynt ac ny russya
Line: 27     dim ragot, yny delych y'm kyuoeth i: a mi a uydaf
Line: 28     hebryngyat arnat."

Page of edition: 4  
Line: 1        Ms. page: 5  Ef a'y hebryghaud yny welas y llys a'r kyuanned.
Line: 2     "Llyna," hep ef, "y llys a'r kyuoeth i'th uedyant. A
Line: 3     chyrch y llys. Nit oes yndi nep ni'th adnappo; ac wrth
Line: 4     ual y guelych y guassanaeth yndi, yd adnabydy uoes y
Line: 5     llys." Kyrchu y llys a oruc ynteu. Ac yn y llys ef a
Line: 6     welei hundyeu ac yneuadeu, ac ysteuyll, a'r ardurn teccaf
Line: 7     a welsei neb o adeiladeu. Ac y'r neuad y gyrchwys y
Line: 8     diarchenu. Ef a doeth makwyueit a gueisson ieueinc
Line: 9     diarchenu, a phaup ual y delynt kyuarch guell a wneynt
Line: 10     idaw. Deu uarchauc a doeth i waret i wisc hela y
Line: 11     amdanaw, ac y wiscaw eurwisc o bali amdanaw.

Line: 12        A'r neuad a gyweirwyt. Llyma y guelei ef teulu ac
Line: 13     yniueroed, a'r niuer hardaf a chyweiraf o'r a welsei neb
Line: 14     yn dyuot y mywn, a'r urenhines y gyt ac wynt, yn deccaf
Line: 15     gwreic o'r a welsei neb, ac eurwisc amdanei o bali
Line: 16     llathreit. Ac ar hynny, e ymolchi yd aethant, a chyrchu
Line: 17     y bordeu a orugant, ac eisted a wnaethant ual hynn -- y
Line: 18     urenhines o'r neill parth idaw ef, a'r iarll, deby\gei Ms. page: 6  ef,
Line: 19     o'r parth arall. A dechreu ymdidan a wnaeth ef a'r
Line: 20     urenhines. Ac o'r a welsei eiryoet wrth ymdidan a hi,
Line: 21     dissymlaf gwreic a bonedigeidaf i hannwyt a'y hymdidan
Line: 22     oed. A threulaw a wnaethant bwyt a llynn a cherdeu a
Line: 23     chyuedach. O'r a welsei o holl lyssoed y dayar, llyna
Line: 24     y llys diwallaf o uwyt a llynn, ac eur lestri, a theyrn
Line: 25     dlysseu.

Line: 26        Amser a doeth udunt e uynet e gyscu, ac y gysgu
Line: 27     yd aethant, ef a'r urenhines. Y gyt ac yd aethant yn
Line: 28     guely ymchwelut e weneb at yr erchwyn a oruc ef, a'y
Page of edition: 5   Line: 1     geuyn attei hitheu. O hynny hyt trannoeth, ny dywot
Line: 2     ef wrthi hi un geir. Trannoeth, tirionwch ac ymdidan
Line: 3     hygar a uu y ryngthunt. Peth bynnac o garueidrwyd a
Line: 4     wei y rungthunt y dyd, ni bu unnos hyt ym pen y
Line: 5     ulwydyn amgen noc a uu y nos gyntaf.

Line: 6        Treulaw y ulwydyn a wnaeth trwy hela, a cherdeu,
Line: 7     a chyuedach, a charueidrwyd, ac ymdidan a chedymdeithon,
Line: 8     hyt y nos yd oet y gyfranc. Yn oet y nos
Line: 9     Ms. page: 7  honno, kystal y doi y gof y'r dyn eithaf yn yr holl
Line: 10     gyuoeth yr oet [ac idaw ynteu]. Ac ynteu a doeth i'r
Line: 11     oet, a guyrda y gyuoeth y gyt ac ef. Ac y gyt ac y
Line: 12     doeth i'r ryt, marchawc a gyuodes y uynyd, ac a dywot
Line: 13     wal hynn, "A wyrda," heb ef, "ymwerendewch yn da.
Line: 14     Y rwng y deu wrenhin y mae yr oet hwnn, a hynny y
Line: 15     rwng y deu gorff wylldeu. A fob un o honunt yssyd
Line: 16     hawlwr ar y gilyd, a hynny am dir a dayar. A ssegur
Line: 17     y digaun pawb o honawch uot, eithyr gadu y ryngthunt
Line: 18     wylldeu."

Line: 19        Ac ar hynny y deu urenhin a nessayssant y gyt am
Line: 20     perued y ryt e ymgyuaruot. Ac ar y gossot kyntaf, y
Line: 21     gwr a oed yn lle Arawn, a ossodes ar Hafgan ym perued
Line: 22     bogel y daryan yny hyllt yn deu hanner, ac yny dyrr yr
Line: 23     arueu oll, ac yny uyd Hafgan hyt y ureich a'e paladyr
Line: 24     dros pedrein y uarch y'r llawr, ac angheuawl dyrnawt
Line: 25     yndaw ynteu. "A unben," heb yr Hafgan, "pa dylyet
Line: 26     a oed iti ar uy angheu Ms. page: 8  i? Nit yttoydwn i yn holi dim
Line: 27     i ti. Ni wydwn achos it heuyt y'm llad i: ac yr Duw,"
Line: 28     heb ef, "canys dechreueist uy llad, gorffen." "A
Page of edition: 6   Line: 1     unbenn," heb ynteu, "ef a eill uot yn ediuar gennyf
Line: 2     gwneuthur a wneuthum itt. Keis a'th lado; ni ladaf i
Line: 3     di." "Vy ngwyrda kywir," heb yr Hafgan, "dygwch ui
Line: 4     odyma: neut teruynedic angheu y mi. Nit oes ansawd
Line: 5     y mi y'ch kynnal chwi bellach." "Vy ngwy[r]da
Line: 6     innheu," heb y gwr a oed yn lle Arawn, "kymerwch ych
Line: 7     kyuarwyd, a gwybydwch pwy a dylyo bot yn wyr ymi."
Line: 8     "Arglwyd," heb y gwyrda, "pawb a'y dyly, canyt oes
Line: 9     urenhin ar holl Annwuyn namyn ti." "Ie," heb ynteu,
Line: 10     "a del yn waredauc, iawn yw [y] gymryt. Ar ny del yn
Line: 11     uuyd, kymmeller o nerth cledyueu." Ac ar hynny,
Line: 12     kymryt gwrogaeth y gwyr a dechreu guereskynn y wlat.
Line: 13     Ac erbyn hanner dyd drannoeth, yd oed yn y uedyant
Line: 14     y dwy dyrnas.

Line: 15        Ac ar hynny, ef a gerdwys parth a'y gynnadyl, ac a
Line: 16     doeth y Lynn Cuch. A phan doeth yno, yd oed Ms. page: 9 
Line: 17     Arawn urenhin Annwuyn yn y erbyn. Llawen uu pob
Line: 18     un wrth y gilid o honunt. "Ie," heb yr Arawn, "Duw
Line: 19     a dalo itt dy gydymdeithas; mi a'y kygleu." "Ie,"
Line: 20     heb ynteu, "pan delych dy hun i'th wlat, ti a wely a
Line: 21     wneuthum i yrot ti." "A wnaethost," heb ef, "yrof i,
Line: 22     Duw a'y talo itt."

Line: 23        Yna y rodes Arawn y furuf, a'y drych e hun y Pwyll,
Line: 24     Pendeuic Dyuet, ac y kymerth ynteu y furuf e hun a'y
Line: 25     drych. Ac y kerdaud Arawn racdaw parth a'y lys y
Line: 26     Annwuyn, ac y bu digrif ganthaw ymw[e]let a'y eniuer
Line: 27     ac a'y deulu, canis rywelsei ef [wy ys blwydyn].
Line: 28     Wynteu hagen ni wybuyssynt i eisseu ef, ac ni bu
Page of edition: 7   Line: 1     newydach ganthunt y dyuodyat no chynt. Y dyd
Line: 2     hwnnw a dreulwys trwy digrifwch a llywenyd, ac eisted
Line: 3     ac ymdidan a'y wreic ac a'y wyrda. A phan uu amserach
Line: 4     kymryt hun no chyuedach, y gyscu yd aethant. Y vely
Line: 5     a gyrchwys, a'y vreic a aeth attaw. Kyntaf y gwnaeth
Line: 6     ef ymdidan a'y [wreic], ac ymyrru ar digriwwch serchawl
Line: 7     a charyat arnei. A hynny Ms. page: 10  ny ordifnassei hi
Line: 8     ys blwydyn, a hynny a uedylywys hi. "Oy a Duw," heb
Line: 9     hi, "pa amgen uedwl yssyd yndaw ef heno noc ar a uu yr
Line: 10     blwydyn y heno?" A medylyaw a wnaeth yn hir. A
Line: 11     guedy y medwl hwnnw, duhunaw a wnaeth ef, a farabyl
Line: 12     a dywot ef wrthi hi, a'r eil, a'r trydyt; ac attep ny chauas
Line: 13     ef genthi hi yn hynny. "Pa achaws," heb ynteu, "na
Line: 14     dywedy di wrthyf i?" "Dywedaf wrthyt," heb hi,
Line: 15     "na dywedeis ys blwydyn y gymmeint yn y kyfryw le a
Line: 16     hwnn." "Paham?" heb ef. "Ys glut a beth yd
Line: 17     ymdidanyssam ni." "Meuyl im," heb hi, "yr blwydyn
Line: 18     y neithwyr o'r pan elem yn nyblyc yn dillat guely, na
Line: 19     digrifwch, nac ymdidan, nac ymchwelut ohonot dy
Line: 20     wyneb attaf i, yn chwaethach a uei uwy no hynny o'r bu
Line: 21     y rom ni." Ac yna y medylywys ef, "Oy a Arglwyd
Line: 22     Duw," heb ef, "cadarn a ungwr y gydymdeithas, a
Line: 23     diffleeis, a geueis i yn gedymdeith." Ac yna y dywot ef
Line: 24     wrth y wreic, "Arglwydes," heb ef, "na chapla di uiui.
Line: 25     Y rof i a Duw," heb Ms. page: 11  ynteu, "ni chyskeis inheu gyt
Line: 26     a thi, yr blwydyn y neithwyr, ac ni orwedeis." Ac yna
Line: 27     menegi y holl gyfranc a wnaeth idi. "I Duw y dygaf
Line: 28     uy nghyffes," heb hitheu, "gauael gadarn a geueist ar
Line: 29     gedymdeith yn herwyd ymlad a frouedigaeth y gorff, a
Page of edition: 8   Line: 1     chadw kywirdeb wrthyt titheu." "Arglwydes," heb ef,
Line: 2     "sef ar y medwl hwnnw yd oedwn inheu, tra deweis
Line: 3     wrthyt ti." "Diryued oed hynny," heb hitheu.

Line: 4        Ynteu Pwyll, Pendeuic Dyuet, a doeth y gyuoeth ac
Line: 5     y wlat. A dechreu ymouyn a gwyrda y wlat, beth a
Line: 6     uuassei y arglwydiaeth ef arnunt hwy y ulwydyn honno
Line: 7     y wrth ryuuassei kynn no hynny. "Arglwyd," heb wy,
Line: 8     "ny bu gystal dy wybot; ny buost gyn hygaret guas
Line: 9     ditheu; ny bu gyn hawsset gennyt titheu treulaw dy da;
Line: 10     ny bu well dy dosparth eiroet no'r ulwydyn honn."
Line: 11     "Y rof i a Duw," heb ynteu, "ys iawn a beth iwch chwi,
Line: 12     diolwch y'r gwr a uu y gyt a chwi, a llyna y gyfranc ual
Line: 13     y bu"-- a'e Ms. page: 12  datkanu oll o Pwyll. "Ie, Arglwyd,"
Line: 14     heb wy, "diolwch y Duw caffael o honot y gydymdeithas
Line: 15     honno; a'r arglwydiaeth a gaussam ninheu y ulwydyn
Line: 16     honno, nys attygy y gennym, ot gwnn." "Nac attygaf,
Line: 17     y rof i a Duw," heb ynteu Pwyll.

Line: 18        Ac o hynny allan, dechreu cadarnhau kedymdeithas
Line: 19     y ryngthunt, ac anuon o pop un y gilid meirch a milgwn
Line: 20     a hebogeu a fob gyfryw dlws, o'r a debygei bob un
Line: 21     digrifhau medwl y gilid o honaw. Ac o achaws i drigiant
Line: 22     ef y ulwydyn honno yn Annwuyn, a gwledychu o honaw
Line: 23     yno mor lwydannus, a dwyn y dwy dyrnas yn un drwy y
Line: 24     dewred ef a'y uilwraeth, y diffygywys y enw ef ar Pwyll,
Line: 25     Pendeuic Dyuet, ac y gelwit Pwyll Penn Annwuyn o
Line: 26     hynny allan.

Line: 27        A threigylgueith yd oed yn Arberth, priflys idaw, a
Page of edition: 9   Line: 1     gwled darparedic idaw, ac yniueroed mawr o wyr y gyt
Line: 2     ac ef. A guedy y bwyta kyntaf, kyuodi y orymdeith a
Line: 3     oruc Pwyll, a chyrchu penn gorssed a oed uch llaw y
Line: 4     llys, a elwit Gorssed Arberth. "Arglwyd." heb Ms. page: 13  un
Line: 5     o'r Ilys, "kynnedyf yr orssed yw, pa dylyedauc bynnac
Line: 6     a eistedo arnei, nat a odyno heb un o'r deupeth, ay
Line: 7     kymriw neu archolleu, neu ynteu a welei rywedawt."
Line: 8     "Nyt oes arnaf i ouyn cael kymriw, neu archolleu, ym
Line: 9     plith hynn o niuer. Ryuedawt hagen da oed gennyf
Line: 10     pei ys guelwn. Mi a af," heb ynteu, "y'r orssed y
Line: 11     eisted." Eisted a wnaeth ^* ar yr orssed. Ac wal y
Line: 12     bydynt yn eisted, wynt a welynt gwreic ar uarch canwelw
Line: 13     mawr aruchel, a gwisc eureit, llathreit, o bali amdanei,
Line: 14     yn dyuot ar hyt y prifford a gerdei heb law yr orssed.
Line: 15     Kerdet araf, guastat oed gan y march ar uryt y neb a'y
Line: 16     guelei, ac yn dyuot y ogyuuch a'r orssed. "A wyr," heb
Line: 17     y Pwyll, "a oes ohonawchi, a adnappo y uarchoges?"
Line: 18     "Nac oes, Arglwyd," heb wynt. "Aet un," heb ynteu,
Line: 19     "yn y herbyn y wybot pwy yw." Un a gyuodes y
Line: 20     uynyd, a phan doeth yn y herbyn y'r ford, neut athoed
Line: 21     hi heibaw. Y hymlit a wnaeth ual y gallet gyntaf o
Line: 22     pedestric. A fei mwyaf ^* uei y urys ef, pellaf uydei hitheu
Line: 23     e wrthaw ef. A phan welas Ms. page: 14  na thygyei idaw y
Line: 24     hymlit, ymchwelut a oruc at Pwyll a dywedut wrthaw,
Line: 25     "Arglwyd," heb ef, "ni thykya y pedestric yn y byt e
Line: 26     hymlit hi." "Ie," heb ynteu Pwyll, "dos y'r llys, a
Line: 27     chymer y march kyntaf a wypych, a dos ragot yn y hol."
Page of edition: 10   Line: 1     Y march a gymerth, ac racdaw yd aeth; y maestir
Line: 2     guastat a gauas, ac ef a dangosses yr ysparduneu y'r
Line: 3     march. A ffei uwyaf y lladei ef y march, pellaf uydei
Line: 4     hitheu e wrthaw ef. Yr vn gerdet a dechreuyssei hitheu,
Line: 5     yd oed arnaw. Y uarch ef a ballwys; a phan wybu ef ar
Line: 6     y uarch pallu y bedestric, ymchwelut yn yd oed Pwyll a
Line: 7     wnaeth. "Arglwyd," heb ef, "ny thykya y neb ymlit
Line: 8     yr unbennes racco. Ny wydwn i varch gynt yn y
Line: 9     kyuoyth no hwnnw, ac ni thygyei ymi y hymlit hi."
Line: 10     "Ie," heb ynteu Pwyll, "y mae yno ryw ystyr hut.
Line: 11     Awn parth a'r llys." Y'r llys y doethant, a threulau y
Line: 12     dyd hwnnw a wnaethant.

Line: 13        A thrannoeth, kyuodi e uynyd a wnaethant, a
Line: 14     threulaw hwnnw yny oed amser Ms. page: 15  mynet y uwyta. A
Line: 15     gwedy y bwyta kyntaf, "Ie," heb ynteu Pwyll, "ni a
Line: 16     awn yr yniuer y buam doe, y penn yr orssed. A thidy,"
Line: 17     heb ef, wrth vn o'y uakwyueit, "dwg gennyt y march
Line: 18     kyntaf a wypych yn y mays." A hynny a wnaeth y
Line: 19     makwyf. Yr orssed a gyrchyssant, a'r march ganthunt.

Line: 20        Ac val y bydynt yn eiste, wynt a welynt y wreic ar
Line: 21     yr vn march, a'r vn wisc amdanei, yn dyuot yr un ford.
Line: 22     "Llyma," heb y Pwyll, "y uarchoges doe. Bid parawt,"
Line: 23     heb ef, "was, e wybot pwy yw hi." "Arglwyd," heb
Line: 24     ef, "mi a wnaf hynny yn llawen." Ar hynny, y uarchoges
Line: 25     a doeth gywerbyn ac wynt. Sef a oruc y makwyf yna,
Line: 26     yskynnu ar y march, a chynn daruot idaw ymgueiraw
Line: 27     yn y gyfrwy neu ry adoed hi heibaw, a chynnwll y
Line: 28     rygthunt. Amgen urys gerdet nit oed genthi hi no'r dyd
Line: 29     gynt. Ynteu a gymerth rygyng y gan y uarch, ac ef a
Page of edition: 11   Line: 1     dybygei yr araued y kerdei y uarch yr ymordiwedei a
Line: 2     hi. A hynny ny thy\gywys Ms. page: 16  idaw. Ellwg y uarch a
Line: 3     oruc wrth auwyneu; nyt oed nes idi yna no chyt ^* bei ar
Line: 4     y gam; a phei wyaf y lladei ef y uarch, pellaf uydei
Line: 5     hitheu e wrthaw ef: y cherdet hitheu nit oed uwy no
Line: 6     chynt. Cany welas ef tygyaw idaw e hymlit ymchwelut
Line: 7     a wnaeth ^* a dyuot yn yd oet Pwyll. "Arglwyd," heb
Line: 8     ef, "nyt oes ^* allu gan y march amgen noc a weleisti."
Line: 9     "Mi a weleis," heb ynteu, "ny thykya y neb y herlit hi.
Line: 10     Ac y rof i a Duw," heb ef, "yd oed neges idi wrth rei o'r
Line: 11     maes hwnn pei gattei wrthpwythi idi y dywedut; a ni
Line: 12     a awn parth a'r llys."

Line: 13        Y'r llys y doethant, a threulaw y nos honno a
Line: 14     orugant drwy gerdeu a chyuedach, ual y bu llonyd
Line: 15     ganthunt. A thrannoeth diuyrru y dyd a wnaethant yny
Line: 16     oed amser mynet y wwyta. A phan daruu udunt y bwyd
Line: 17     Pwyll a dywot, "Mae yr yniuer y buom ni doe ac echtoe
Line: 18     ym penn yr orssed?" "Llymma, Arglwyd," heb wynt.
Line: 19     "Awn," heb ef, "y'r orssed y eiste, a thitheu," heb ef,
Line: 20     wrth was y uarch, "kyfrwya Ms. page: 17  uy march yn da, a
Line: 21     dabre ac ef y'r ford, a dwc uy ysparduneu gennyt." Y
Line: 22     gwas a wnaeth hynny.

Line: 23        Dyuot yr orssed a orugant y eisted. Ny buant
Line: 24     hayach o enkyt yno, yny welynt y uarchoges yn dyuot
Line: 25     yr vn ford, ac yn un ansawd, ac vn gerdet. "Ha was,"
Line: 26     heb y Pwyll, "mi a welaf y uarchoges. Moes uy march."
Line: 27     Yskynnu a oruc Pwyll ar y uarch, ac nyt kynt yd yskynn
Page of edition: 12   Line: 1     ef ar y uarch, noc yd a hitheu hebdaw ef. Troi yn y
Line: 2     hol a oruc ef, a gadel y uarch drythyll, llamsachus y
Line: 3     gerdet. Ac ef a debygei, ar yr eil neit, neu ar y trydyd,
Line: 4     y gordiwedei. Nyt oed nes hagen idi no chynt. Y uarch
Line: 5     a gymhellaud o'r kerdet mwyaf a oed ganthaw. A
Line: 6     guelet a wnaeth na thygyei idaw y hymlit.

Line: 7        Yna y dywot Pwyll. "A uorwyn," heb ef, "yr
Line: 8     mwyn y gwr mwyhaf a gery, arho ui." "Arhoaf yn
Line: 9     llawen," heb hi, "ac oed llessach y'r march, pei ass
Line: 10     archut yr meityn." Sewyll, ac arhos a oruc y uorwyn, a
Line: 11     gwaret y rann a dylyei uot am y hwyneb o wisc y phenn,
Line: 12     ac attal y golwc arnaw, a dechreu ymdidan ac ef. Ms. page: 18 
Line: 13     "Arglwydes," heb ef, "pan doy di, a pha gerdet yssyd
Line: 14     arnat ti?" "Kerdet wrth uy negesseu," heb hi, "a da
Line: 15     yw gennyf dy welet ti." "Crassaw wrthyt y gennyf i,"
Line: 16     heb ef. Ac yna medylyaw a wnaeth, bot yn diuwyn
Line: 17     ganthaw pryt a welsei o uorwyn eiroet, a gwreic, y wrth y
Line: 18     ffryt hi. "Arglwydes," heb ef, "a dywedy di ymi dim
Line: 19     o'th negesseu?" "Dywedaf, y rof a Duw," heb hi.
Line: 20     "Pennaf neges uu ymi, keissaw dy welet ti." "Llyna,"
Line: 21     heb y Pwyll, ^* "y neges oreu gennyf i dy dyuot ti idi. Ac
Line: 22     a dywedy di ymi pwy wyt?" "Dywedaf, Arglwyd,"
Line: 23     heb hi. "Riannon, uerch Heueyd Hen, wyf i, a'm rodi
Line: 24     y wr o'm hanwod yd ydys. Ac ny mynneis innheu un
Line: 25     gwr, a hynny o'th garyat ti. Ac nys mynnaf etwa, onyt
Line: 26     ti a'm gwrthyt. Ac e wybot dy attep di am hynny e
Line: 27     deuthum i." "Rof i a Duw," heb ynteu Pwyll, "llyna
Page of edition: 13   Line: 1     uy attep i iti, pei caffwn dewis ar holl wraged a
Line: 2     morynnyon y byt, y mae ti a dewisswn." "Ie," heb
Line: 3     hitheu, "os hynny a uynny, kyn uy rodi y wr arall,
Line: 4     gwna Ms. page: 19  oed a mi." "Goreu yw gennyf i," heb y
Line: 5     Pwyll, "bo kyntaf; ac yn y lle y mynnych ti, gwna yr
Line: 6     oet." "Gwnaf, Arglwyd," heb hi, "blwydyn y heno,
Line: 7     yn llys Heueyd, mi a baraf bot gwled darparedic yn
Line: 8     barawt erbyn dy dyuot." "Yn llawen," heb ynteu, "a
Line: 9     mi a uydaf yn yr oet hwnnw." "Arglwyd," heb hi,
Line: 10     "tric yn iach, a choffa gywiraw dy edewit, ac e ymdeith
Line: 11     yd af i."

Line: 12        A guahanu a wnaethont, a chyrchu a wnaeth ef
Line: 13     parth a'e teulu a'e niuer. Pa ymouyn bynnac a uei
Line: 14     ganthunt wy y wrth y uorwyn, y chwedleu ereill y trossei
Line: 15     ynteu. Odyna treulaw y ulwydyn hyt yr amser a
Line: 16     wnaethont; ac ymgueiraw [o Pwyll] ar y ganuet
Line: 17     marchauc. Ef a aeth ryngtaw a llys Eueyd Hen, ac ef
Line: 18     a doeth y'r llys, a llawen uuwyt wrthaw, a dygyuor a
Line: 19     llewenyd ac arlwy mawr a oed yn y erbyn, a holl uaranned
Line: 20     y llys wrth y gynghor ef y treulwyt. Kyweiryaw y
Line: 21     neuad a wnaethpwyt, ac y'r bordeu yd aethant. Sef
Line: 22     ual yd eistedyssont, Heueyd Hen ar neill law Pwyll, a
Line: 23     Riannon o'r parth arall idaw; y am hynny Ms. page: 20  pawb
Line: 24     ual y bei y enryded. Bwyta a chyuedach ac ymdidan a
Line: 25     wnaethont.

Line: 26        Ac ar dechreu kyuedach gwedy bwyt, wynt a
Line: 27     welynt yn dyuot y mywn, guas gwineu, mawr, teyrneid,
Line: 28     a guisc o bali amdanaw. A phan doeth y gynted y
Line: 29     neuad, kyuarch guell a oruc y Pwyll a'y gedymdeithon.
Page of edition: 14   Line: 1     "Cressaw Duw wrthyt, eneit, a dos y eisted," heb y
Line: 2     Pwyll. "Nac af," heb ef, "eirchat wyf, a'm neges a
Line: 3     wnaf." "Gwna yn llawen," heb y Pwyll. "Arglwyd,"
Line: 4     heb ef, "wrthyt ti y mae uy neges i, ac y erchi it y
Line: 5     dodwyf." "Pa arch bynnac a erchych di ymi, hyt y
Line: 6     gallwyf y gaffael, itti y byd." "Och !" heb y Riannon,
Line: 7     "paham y rody di attep yuelly?" "Neus rodes y
Line: 8     uelly, Arglwydes, yg gwyd gwyrda," heb ef. "Eneit,"
Line: 9     heb y Pwyll, "beth yw dy arch di?" "Y wreic uwyaf
Line: 10     a garaf yd wyt yn kyscu heno genthi. Ac y herchi hi
Line: 11     a'r arlwy a'r darmerth yssyd ymma y dodwyf i."
Line: 12     Kynhewi a oruc Pwyll, cany bu attep a rodassei.

Line: 13        "Taw, hyt y mynnych," heb y Riannon, "ny bu
Line: 14     uuscrellach gwr ar y ssynnwyr e hun nog ry uuost ti."
Line: 15     "Arglwydes," heb ef, "ny wydwn i pwy oed ef."
Line: 16     "Llyna y gwr y mynyssit uy rodi i idaw o'm hanuod,"
Line: 17     heb hi, "Guawl uab Clut, gwr tormyn\nawc, Ms. page: 21 
Line: 18     kyuoethawc. A chan derw yt dywedut y geir a dywedeist,
Line: 19     dyro ui idaw rac anglot yt." "Arglwydes," heb ef, "ny
Line: 20     wnn i pa ryw attep yw hwnnw. Ny allaf ui arnaf a
Line: 21     dywedy di uyth." "Dyro di ui idaw ef," heb hi, "a mi
Line: 22     a wnaf na chaffo ef uiui uyth." "Pa furyf uyd hynny?"
Line: 23     heb y Pwyll. "Mi a rodaf i'th law got uechan," heb hi,
Line: 24     "a chadw honno gennyt yn da. Ac ef a eirch y wled a'r
Line: 25     arlwy a'r darmerth. Ac nit oes y'th uedyant di hynny.
Line: 26     A mi ui a rodaf y wled y'r teulu a'r niueroed," heb hi,
Line: 27     "a hwnnw uyd dy attep am hynny. Amdanaf innheu,"
Line: 28     heb hi, "mi a wnaf oet ac ef, ulwydyn y heno, y gyscu
Line: 29     gennyf; ac ym penn y ulwydyn," heb hi, "byd ditheu
Page of edition: 15   Line: 1     a'r got honn genhyt, ar dy ganuet marchawc yn y perllan
Line: 2     uchot. A phan uo ef ar perued y digrifwch a'y gyuedach,
Line: 3     dyret titheu dy hun ymywn a dillat reudus amdanat, a'r
Line: 4     got y'th law," heb hi, "ac nac arch dim namyn lloneit y
Line: 5     got o uwyt. Minheu," heb hi, "a baraf, bei dottit yssyd
Line: 6     yn y seith cantref hynn o uwyt a llynn yndi, na bydei
Line: 7     launach no chynt. A guedy byryer llawer yndi, ef a
Line: 8     ouyn yt, ʽA uyd llawn dy got ti uyth?' Dywet titheu,
Line: 9     ʽNa Ms. page: 22  uyd, ony chyuyt dylyedauc tra chyuoethauc, a
Line: 10     guascu a'y deudroet y bwyt yn y got, a dywedut,
Line: 11     ʽDigawn rydodet ymman.' A minheu a baraf idaw ef
Line: 12     uynet y sseghi y bwyt yn y got. A phan el ef, tro ditheu
Line: 13     y got, yny el ef dros y pen yn y got. Ac yna llad glwm
Line: 14     ar garryeu y got. A bit corn canu da am dy uynwgyl, a
Line: 15     phan uo ef yn rwymedic yn y got, dot titheu lef ar dy
Line: 16     gorn, a bit hynny yn arwyd y rot a'th uarchogyon; pan
Line: 17     glywhont llef dy gorn, diskynnent wynteu am ben y llys."

Line: 18        "Arglwyd," heb y Guawl, "madws oed ymi cael
Line: 19     attep am a ercheis." "Kymeint ac a ercheist," heb y
Line: 20     Pwyll, "o'r a uo y'm medyant i, ti a'y keffy." "Eneit,"
Line: 21     heb hitheu Riannon, "am y wled a'r darpar yssyd yma,
Line: 22     hwnnw a rodeis i y wyr Dyuet ac y'r teulu, a'r yniueroed
Line: 23     yssyd ymma. Hwnnw nit eidawaf y rodi y neb.
Line: 24     Blwydyn y heno ynteu, y byd gwled darparedic yn y
Line: 25     llys honn i titheu, eneit, y gyscu gennyf innheu."

Line: 26        Gwawl a gerdawd ryngthaw a'y gyuoeth. Pwyll
Line: 27     ynteu a doeth y Dyuet. A'r ulwydyn honno a dreulwys
Line: 28     pawb o honunt hyt oet y wled a oed yn llys Ms. page: 23  Eueyd
Page of edition: 16   Line: 1     Hen. Gwaul uab Clut a doeth parth a'r wled a oed
Line: 2     darparedic idaw, a chyrchu y llys a wnaeth, a llawen
Line: 3     uuwyt wrthaw. Pwyll ynteu Penn Annwn a doeth y'r
Line: 4     berllan ar y ganuet marchauc, ual y gorchymynnassei
Line: 5     Riannon idaw, a'r got ganthaw. Gwiscaw bratteu trwm
Line: 6     ymdan[a]w a oruc Pwyll, a chymryt lloppaneu mawr am
Line: 7     y draet. A phan wybu y bot ar dechreu kyuedach wedy
Line: 8     bwyta, dyuot racdaw y'r neuad; a guedy y dyuot y
Line: 9     gynted y neuad kyuarch guell a wnaeth y Wawl uab Clut
Line: 10     a'y gedymdeithon o wyr a gwraged. "Duw a ro da yt,"
Line: 11     heb y Gwawl, "a chraessaw Duw wrthyt." "Arglwyd,"
Line: 12     heb ynteu, "Duw a dalo yt. Negessawl wyf wrthyt."
Line: 13     "Craessaw wrth dy neges," heb ef. "Ac os arch
Line: 14     gyuartal a erchy ymi, yn llawen ti a'e keffy." "Kyuartal,
Line: 15     Arglwyd," heb ynteu, "nyt archaf onyt rac eisseu. Sef
Line: 16     arch a archaf, lloneit y got uechan a wely di o uwyt."
Line: 17     "Arch didraha yw honno," heb ef, "a thi a'y keffy yn
Line: 18     llawen. Dygwch uwyt idaw," heb ef. Riuedi mawr o
Line: 19     sswydwyr a gyuodassant y uynyd, a dechreu llenwi y
Line: 20     got. Ac yr a uyrit yndi ny bydei lawnach no chynt.
Line: 21     "Eneit," Ms. page: 24  heb y Guawl, "a uyd llawn dy got ti
Line: 22     uyth?" "Na uyd, y rof a Duw," heb ef, "yr a dotter
Line: 23     yndi uyth, ony chyuyt dylyedauc tir a dayar a chyuoeth,
Line: 24     a ssenghi a'y deudroet y bwyt yn y got a dywedut,
Line: 25     'Digawn ry dodet yma'" "A geimat," heb y Riannon,
Line: 26     "kyuot y uynyd ar uyrr," wrth Gwawl vab Clut.
Line: 27     "Kyuodaf yn llawen," heb ef. A chyuodi y uynyd, a
Line: 28     dodi y deudroet yn y got, a troi o Pwyll y got yny uyd
Line: 29     Guawl dros y penn yn y got ac yn gyflym caeu y got, a
Page of edition: 17   Line: 1     llad clwm ar y carryeu, a dodi llef ar y gorn. Ac ar
Line: 2     hynny, ^* llyma y teulu am penn y llys, ac yna kymryt
Line: 3     pawb o'r niuer a doeth y gyt a Guawl, a'y dodi yn y
Line: 4     carchar e hun. A bwrw y bratteu a'r loppaneu a'r
Line: 5     yspeil didestyl y amdanaw a oruc Pwyll.

Line: 6        Ac mal y delei pob un o'e niuer ynteu y mywn, y
Line: 7     trawei pob un dyrnawt ar y got, ac y gouynnei, "Beth
Line: 8     yssyd ymma?" "Broch," medynt wynteu. Sef
Line: 9     kyfryw chware a wneynt, taraw a wnai pob un dyrnawt
Line: 10     ar y got, ae a'e droet ae a throssawl; ac yuelly guare a'r
Line: 11     got a wnaethont. Pawb ual y delei, a ouynnei, "Pa
Line: 12     chware a wnewch chwi uelly?" "Guare broch yg
Line: 13     got," medynt wynteu. Ac yna gyntaf y guarywyt broch
Line: 14     yggot.

Line: 15        "Arglwyd," heb y gwr o'r got, "pei guarandawut
Line: 16     uiui, nyt oed dihenyd arnaf uy llad y mywn got."
Line: 17     "Arglwyd," Ms. page: 25  heb Eueyd ^* Hen, "guir a dyweit.
Line: 18     Iawn yw yt y warandaw; nyt dihenyt arnaw hynny." ^*
Line: 19     "Ie," heb y Pwyll, "mi a wnaf dy gynghor di amdanaw
Line: 20     ef." "Llyna dy gynghor di," heb Riannon yna. "Yd
Line: 21     wyt yn y lle y perthyn arnat llonydu eircheit a cherdoryon.
Line: 22     Gat yno ef y rodi drossot y pawb," heb hi, "a
Line: 23     chymer gedernit y ganthaw na bo ammouyn na dial uyth
Line: 24     amdanaw, a digawn yw hynny o gosp arnaw." "Ef a
Line: 25     geif hynny yn llawen," heb y gwr o'r got. "A minheu
Line: 26     a'e kymmeraf yn llawen," heb y Pwyll, "gan gynghor
Line: 27     Heueyd a Riannon." "Kynghor yw hynny gynnym
Line: 28     ni," heb wynt. "Y gymryt a wnaf," heb y Pwyll.
Page of edition: 18   Line: 1     "Keis ueicheu drossot." "Ni a uydwn drostaw," heb
Line: 2     Heueyd, "yny uo ryd y wyr y uynet drostaw." Ac ar
Line: 3     hynny y gollyngwyt ef o'r got ac y rydhawyt y oreugwyr.
Line: 4     "Gouyn ueithon y Wawl weicheu," heb yr Heueyd.
Line: 5     "Ni a adwaenwn y neb a dylyer y kymryt y ganthaw."
Line: 6     Riuaw y meicheu a wnaeth Heueyd. "Llunnya dy
Line: 7     hunn," heb y Guawl, "dy ammot." "Digawn yw
Line: 8     gennyf i," heb y Pwyll, "ual y llunnyawd Riannon."
Line: 9     Y meicheu a aeth ar yr ammot hwnnw. "Ie, Arglwyd,"
Line: 10     heb y Guawl,"briwedic wyf i, a chymriw mawr a geueis,
Line: 11     ac ennein yssyd reit ymi, ac y ymdeith yd af i, gan Ms. page: 26  dy
Line: 12     gannyat ti. A mi a adawaf wyrda drossof yma, y attep
Line: 13     y pawb o'r a'th ouynno di." "Yn llawen," heb y Pwyll,
Line: 14     "a gwna ditheu hynny." Guawl a aeth parth a'y gyuoeth.

Line: 15        Y neuad ynteu a gyweirwyt y Pwyll a'e niuer, ac
Line: 16     yniuer y llys y am hynny. Ac y'r bordeu yd aethont y
Line: 17     eisted, ac ual yd eistedyssant ulwydyn o'r nos honno, yd
Line: 18     eistedwys paub y nos [honno]. Bwyta a chyuedach a
Line: 19     wnaethont, ac amser a doeth y uynet y gyscu. Ac y'r
Line: 20     ystauell yd aeth Pwyll a Riannon, a threulaw y nos
Line: 21     honno drwy digriuwch a llonydwch.

Line: 22        A thrannoeth, yn ieuengtit y dyd, "Arglwyd," heb
Line: 23     Riannon, "kyuot y uynyd, a dechreu lonydu y kerdoryon,
Line: 24     ac na ommed neb hediw, o'r a uynno da."
Line: 25     "Hynny a wnaf i, yn llawen." heb y Pwyll, "a hediw a
Line: 26     pheunyd tra parhao y wled honn." Ef a gyuodes Pwyll
Line: 27     y uynyd, a pheri dodi gostec, y erchi y holl eircheit a
Line: 28     cherdoryon dangos, a menegi udunt y llonydit pawb o
Page of edition: 19   Line: 1     honunt wrth y uod a'y uympwy; a hynny a
Line: 2     wnaethpwyd. Y wled honno a dreulwyt, ac ny
Line: 3     ommedwyt neb tra barhaud. A phan daruu y wled,
Line: 4     "Arglwyd," heb y Pwyll wrth Heueyd. "mi a gychwynnaf,
Line: 5     gan dy gannyat, parth a Dyuet Ms. page: 27  auore."
Line: 6     "Ie," heb Heueyd, "Duw a rwydhao ragot; a gwna
Line: 7     oet a chyfnot y del Riannon i'th ol." "Y rof i a Duw,"
Line: 8     heb ynteu Pwyll, "y gyt y kerdwn odymma." "Ay
Line: 9     uelly y mynny di, Arglwyd?" heb yr Heueyd.
Line: 10     "Uelly, y rof a Duw," heb y Pwyll.

Line: 11        Wynt a gerdassant trannoeth parth a Dyuet, a Llys
Line: 12     Arberth a gyrchyssant, a gwled darparedic oed yno
Line: 13     udunt. Dygyuor y wlat a'r kyuoeth a doeth attunt o'r
Line: 14     gwyr goreu a'r gwraged goreu. Na gwr na gwreic o
Line: 15     hynny nyt edewis Riannon, heb rodi rod enwauc idaw,
Line: 16     ae o gae, ae o uodrwy, ae o uaen guerthuawr. Gwledychu
Line: 17     y wlat a wnaethont yn llwydannus y ulwydyn honno, a'r
Line: 18     eil. Ac yn [y] dryded ulwydyn, y dechreuis gwyr y wlat
Line: 19     dala trymuryt yndunt, o welet gwr kymeint a gerynt a'e
Line: 20     harglwyd ac eu brawduaeth, yn dietiued; a'e dyuynnu
Line: 21     attunt a wnaethont. Sef lle y doethont y gyt, y Bresseleu
Line: 22     yn Dyuet. "Arglwyd," heb wynt, "ni a wdom na bydy
Line: 23     gyuoet ti a rei o wyr y wlat honn, ac yn ouyn ni yw, na
Line: 24     byd it etiued o'r wreic yssyd gennyt. Ac wrth hynny,
Line: 25     kymmer wreic arall y bo ettiued yt ohonei. Nyt byth,"
Line: 26     Ms. page: 28  heb wynt, "y perhey di, a chyt kerych di uot yuelly,
Line: 27     nys diodefwn y gennyt." "Ie," heb y Pwyll, "nyt hir
Line: 28     ettwa yd ym y gyt, a llawer damwein a digawn bot.
Line: 29     Oedwch a mi hynn hyt ym pen y ulwydyn; a blwydyn
Page of edition: 20   Line: 1     y'r amser hwnn, ni a wnawn yr oet y dyuot y gyt, ac wrth
Line: 2     ych kynghor y bydaf." Yr oet a wnaethant. Kynn
Line: 3     dyuot cwbyl o'r oet, mab a anet idaw ef, ac yn Arberth y
Line: 4     ganet. A'r nos y ganet, y ducpwyt gwraged y wylat y
Line: 5     mab a'y uam. Sef a wnaeth y gwraged kyscu, a mam y
Line: 6     mab, Riannon. Sef riuedi o wraged a ducpwyt y'r
Line: 7     ystauell hwech wraged. Gwylat a wnaethont wynteu
Line: 8     dalym o'r nos, ac yn hynny eisswys, kyn hanner noss,
Line: 9     kyscu a wnaeth pawb ohonunt, a thu a'r pylgeint deffroi.
Line: 10     A phan deffroyssant, edrych a orugant y lle y dodyssynt
Line: 11     y mab, ac nyt oed dim ohonaw yno. "Och !" heb vn o'r
Line: 12     gwraged, "neur golles y mab." "Ie," heb arall,
Line: 13     "bychan a dial oed yn lloski ni, neu yn dienydyaw am y
Line: 14     mab." "A oes," heb un o'r guraged, "kynghor o'r byt
Line: 15     am hynn?" "Oes," heb arall, "mi a wnn gynghor da,"
Line: 16     heb hi. "Beth yw hynny?" heb wy. "Gellast yssyd
Line: 17     yma," heb hi, "a chanawon genti. Lladwn rei o'r
Line: 18     canawon, ac irwn y hwyneb hitheu Riannon Ms. page: 29  a'r
Line: 19     gwaet, a'y dwylaw, a byrwn yr eskym gyr y bron, a
Line: 20     thaerwn arnei e hun diuetha y mab. Ac ni byd yn taered
Line: 21     ni an chwech wrthi hi e hun." Ac ar y kynghor hwnnw
Line: 22     y trigwyt.

Line: 23        Parth a'r dyd Riannon a deffroes, ac a dywot, "A
Line: 24     wraged," heb hi, "mae y mab?" "Arglwydes," heb
Line: 25     wy, "na ouyn di yni y mab. Nyt oes ohonam ni namyn
Line: 26     cleisseu a dyrnodeu yn ymdaraw a thi; a diamheu yw
Line: 27     gennym na welsam eiroet uilwraeth yn un wreic kymeint
Line: 28     ac ynot ti. Ac ny thygyawd ynni ymdaraw a thi. Neur
Line: 29     diffetheeist du hun dy uab, ac na hawl ef ynni." "A
Page of edition: 21   Line: 1     druein," heb y Riannon, "yr yr Arglwyd Duw a wyr
Line: 2     pob peth, na yrrwch geu arnaf. Duw, a wyr pob peth, a
Line: 3     wyr bot yn eu hynny arnaf i. Ac os ouyn yssyd
Line: 4     arnawchi, ym kyffes y Duw, mi a'ch differaf." "Dioer,"
Line: 5     heb wy, "ny adwn ni drwc arnam ny hunein yr dyn yn y
Line: 6     byt." "A druein," heb hitheu, "ny chewch un drwc yr
Line: 7     dywedut y wirioned." Yr a dywettei hi yn dec ac yn
Line: 8     druan, ny chaffei namyn yr un atteb gan y gwraged.

Line: 9        Pwyll Penn Annwn ar hynny a gyuodes, a'r teulu
Line: 10     a'r yniueroed, a chelu y damwein hwnnw ny allwyt.
Line: 11     Y'r wlat yd aeth y chwedyl, a phawb o'r guyrda a'e
Line: 12     kigleu. A'r guyrda a doethant y gyt y Ms. page: 30  wneuthur
Line: 13     kynnadeu at Pwyll, y erchi idaw yscar a'e wreic, am
Line: 14     gyflauan mor anwedus ac ar y wnaethoed. Sef attep a
Line: 15     rodes Pwyll, "Nyt oed achaws ganthunt wy y erchi y
Line: 16     mi yscar a'm gwreic namyn na bydei plant idi. Plant a
Line: 17     wnn i y uot idi hi. Ac nyt yscaraf a hi. O gwnaeth
Line: 18     hitheu gam, kymeret y phenyt amdanaw." Hitheu
Line: 19     Riannon a dyuynnwys attei athrawon a doethon. A
Line: 20     gwedy bot yn degach genthi kymryt y phenyt nog
Line: 21     ymdaeru a'r gwraged, y phenyt a gymerth. Sef penyt a
Line: 22     dodet erni, bot yn y llys honno yn Arberth hyt ym penn
Line: 23     y seith mlyned. Ac yskynuaen a oed odieithyr y porth,
Line: 24     eisted gyr llaw hwnnw beunyd, a dywedut y pawb a
Line: 25     delei o'r a debygei nas gwyppei, y gyffranc oll, ac o'r a
Line: 26     attei idi y dwyn, kynnic y westei a phellynic y dwyn ar
Line: 27     y cheuyn y'r llys. A damwein y gadei yr un y dwyn.
Line: 28     Ac yuelly treulaw talym o'r ulwydyn a wnaeth.

Page of edition: 22  
Line: 1        Ac yn yr amser hwnnw yd oed yn arglwyd ar Wynt
Line: 2     Ys Coet, Teirnon Twryf Uliant, a'r gwr goreu yn y byt
Line: 3     oed. Ac yn y ty yd oed cassec. Ac nyt oed yn y dyrnas,
Line: 4     na march Ms. page: 31  na chassec degach no hi; a phob nos
Line: 5     Calanmei y moei, ac ny wybydei neb un geir e wrth y
Line: 6     hebawl. Sef a wnaeth Teirnon, ymdidan nosweith a'y
Line: 7     wreic, "Ha wreic," heb ef, "llibin yd ym pob blwydyn
Line: 8     yn gadu heppil yn cassec, heb gaffel yr un o honunt."
Line: 9     "Peth a ellir wrth hynny?" heb hi. "Dial Duw arnaf,"
Line: 10     heb ef, "nos Calanmei yw heno, ony wybydaf i pa dileith
Line: 11     yssyd yn dwyn yr ebolyon." Peri dwyn y gassec y mywn
Line: 12     ty a wnaeth, a gwiscaw arueu amdanaw a oruc ynteu, a
Line: 13     dechreu gwylat y nos. Ac ual y byd dechreu noss, moi
Line: 14     y gassec ar ebawl mawr telediw, ac yn seuyll yn y lle.
Line: 15     Sef a wnaeth Teirnon, kyuodi ac edrych ar prafter yr
Line: 16     ebawl, ac ual y byd yuelly, ef a glywei twrwf mawr, ac
Line: 17     yn ol y twrwf, llyma grauanc uawr drwy fenestyr ar y ty,
Line: 18     ac yn ymauael a'r ebawl geir y uwng. Sef a wnaeth
Line: 19     ynteu Teirnon, tynnu cledyf, a tharaw y ureich o not yr
Line: 20     elin e ymdeith, ac yny uyd hynny o'r ureich a'r ebawl
Line: 21     ganthaw ef y mywn. Ac ar hynny twrwf, a diskyr a
Line: 22     gigleu y gyt. Agori y drws a oruc ef a dwyn ruthyr yn
Line: 23     ol y twrwf. Ny welei ef y twrwf rac tywyllet Ms. page: 32  y nos.
Line: 24     Ruthyr a duc yn y ol, a'y ymlit. A dyuot cof idaw adaw
Line: 25     y drws y agoret, ac ymhwelut a wnaeth. Ac wrth y
Line: 26     drws, llyma uab bychan yn y gorn, guedy troi llenn o
Line: 27     bali yn y gylch. Kymryt y mab a wnaeth attaw, a
Line: 28     llyma y mab yn gryf yn yr oet a oed arnaw.

Page of edition: 23  
Line: 1        Dodi cayat ar y drws a wnaeth, a chyrchu yr ystauell
Line: 2     yd oed y wreic yndi. "Arglwydes," heb ef, "ay kyscu
Line: 3     yd wyt ti?" "Nac ef, Arglwyd," heb hi. "Mi a
Line: 4     gyskeis, a phan doethost ti y mywn mi a deffroeis."
Line: 5     "Mae ymma mab it," heb ef, "os mynny, yr hwnn ny
Line: 6     bu yt eiroet." "Arglwyd," heb hi, "pa gyfranc uu
Line: 7     hynny?" "Llyma oll," heb y Teirnon, a menegi y
Line: 8     dadyl oll. "Ie, Arglwyd," heb hi, "pa ryw wisc yssyd
Line: 9     am y mab?" "Llen o bali," heb ynteu. "Mab y
Line: 10     dynnyon mwyn yw," heb hi. "Arglwyd," heb hi,
Line: 11     "digrifwch a didanwch oed gennyf i, bei mynnut ti, mi
Line: 12     a dygwn wraged yn un a mi, ac a dywedwn uy mot y
Line: 13     ueichawc." "Myui a duunaf a thi yn llawen," heb ef,
Line: 14     "am hynny." Ac yuelly y gwnaethpwyt. Peri a
Line: 15     wnaethont bedydyaw y mab, o'r bedyd a wneit yna.
Line: 16     Sef enw a dodet arnaw, Gwri Wallt Euryn. Yr hynn a
Line: 17     oed ar y ben o wallt, kyuelynet oed a'r eur.

Line: 18        Meithryn y mab a wnaethpwyt yn y Ms. page: 33  llys yny
Line: 19     oed ulwyd. A chynn y ulwyd yd oed yn kerdet yn gryf,
Line: 20     a breiscach oed no mab teir blwyd, a uei uawr y dwf a'e
Line: 21     ueint. A'r eil ulwydyn y magwyt y mab, a chyn ureisket
Line: 22     oed a mab chweblwyd. A chynn penn y pedwyryd
Line: 23     ulwydyn, yd oed yn ymoprau a gueisson y meirch, am y
Line: 24     adu o'e dwyn y'r dwuyr. "Arglwyd," heb y wreic wrth
Line: 25     Teirnon, "mae yr ebawl a differeist ti y noss y keueist
Line: 26     y mab?" "Mi a'e gorchymynneis y weisson y meirych,"
Line: 27     heb ef, "ac a ercheis synnyaw wrthaw." "Ponyt oed da
Line: 28     iti, Arglwyd," heb hi, "peri y hywedu, a'y rodi y'r mab?
Page of edition: 24   Line: 1     Kanys y noss y keueist y mab y ganet yr ebawl ac y
Line: 2     differeist." "Nyt af i yn erbyn hynny," heb y Teirnon.
Line: 3     "Mi a adaf y ti y rodi idaw." "Arglwyd," heb hi,
Line: 4     "Duw a dalo yt, mi a'e rodaf idaw." Y rodet y march
Line: 5     y'r mab, ac y deuth hi at y guastrodyon, ac at weisson
Line: 6     y meirch, y orchymyn synyeit wrth y march, a'e uot yn
Line: 7     hywed erbyn pan elei y mab y uarchogaeth, a chwedyl
Line: 8     wrthaw.

Line: 9        Emysc hynny, wynt a glywssont chwedlydyaeth y
Line: 10     wrth Riannon, ac am y phoen. Sef a wnaeth Teirnon
Line: 11     Twryf Uliant, o achaws y douot a gawssei, ymwarandaw
Line: 12     am y chwedyl, ac amouyn yn Ms. page: 34  lut ymdanaw yny
Line: 13     gigleu gan lawer o luossogrwyd, o'r a delei y'r llys,
Line: 14     mynychu cwynaw truanet damwein Riannon, a'y phoen.
Line: 15     Sef a wnaeth Teirnon ynteu, medylyaw am hynny, ac
Line: 16     edrych ar y mab yn graf. A chael yn y uedwl, yn herwyd
Line: 17     gueledigaeth, na rywelsei eiroet mab a that kyn debycket
Line: 18     a'r mab y Pwyll Penn Annwn. Ansawd Pwyll hyspys
Line: 19     oed gantaw ef, canys gwr uuassei idaw kynn no hynny.
Line: 20     Ac yn ol hynny, goueileint a dellis yndaw, o gamhet idaw
Line: 21     attal y mab ganthaw, ac ef yn gwybot y uot yn uab
Line: 22     y wr arall. A phan gauas gyntaf o yscaualwch ar y
Line: 23     wreic, ef a uenegis idi hi, nat oed iawn udunt wy attal y
Line: 24     mab ganthunt, ^* a gadu poen kymmeint ac a oed, ar
Line: 25     wreicda kystal a Riannon o'r achaws hwnnw, a'r mab yn
Line: 26     uab y Pwyll Penn Annwn.

Line: 27        A hitheu wreic Teirnon a gytsynnywys ar anuon y
Line: 28     mab y Pwyll. "A thripheth, ^* Arglwyd," heb hi, "a
Page of edition: 25   Line: 1     gaffwn o hynny, diolwch ac elwissen o ellwg Riannon o'r
Line: 2     poen y mae yndaw, a diollwch gan Pwyll am ueithryn y
Line: 3     mab, a'e eturyt idaw. A'r trydyd peth, os gwr mwyn uyd
Line: 4     y mab, mab maeth ynni uyd, a goreu a allo uyth a wna
Line: 5     inni." Ac ar y kynghor hwnnw y trigyssant. Ac ny bu
Line: 6     Ms. page: 35  hwy ganthunt no thrannoeth, ymgueiraw a oruc
Line: 7     Teirnon ar y drydyd marchawc, a'r mab yn petwyryd y
Line: 8     gyt ac wynt ar y march a rodyssei Teirnon idaw. A cherdet
Line: 9     parth ac Arberth a wnaethont. Ny bu hir y buont yny
Line: 10     doethont y Arberth. Pan doethant parth a'r llys, wynt a
Line: 11     welynt Riannon yn eisted yn emmyl yr yskynuaen. Pan
Line: 12     doethont yn ogyuuch a hi, "A unbenn," heb hi, "nac
Line: 13     ewch bellach hynny. Mi a dygaf pob un o honawch hyt
Line: 14     y llys. A hynny yw uym penyt am lad o honaf uu hun
Line: 15     uy mab, a'e diuetha." "A wreicda," heb y Teirnon,
Line: 16     "ny thebygaf i y un o hyn uynet ar dy geuyn di." "Aet
Line: 17     a'y mynho," heb y mab, "nyt af i." "Dioer, eneit," heb
Line: 18     Teirnon, "nyt awn ninheu." Y llys a gyrchyssant. A
Line: 19     diruawr llywenyd a uu yn y herbyn. Ac yn dechreu
Line: 20     treulaw y wled yd oedit yn y llys. Ynteu Pwyll a oed yn
Line: 21     dyuot o gylchaw Dyuet. Y'r yneuad yd aethont, ac y
Line: 22     ymolchi. A llawen uu Pwyll wrth Teirnon, ac y eisted
Line: 23     yd aethont. Sef ual yd eistedyssont, Teirnon y rwg
Line: 24     Pwyll a Riannon, a deu gedymdeith Teirnon uch llaw ^*
Line: 25     Pwyll a'r mab y ryngthunt. Guedy daruot bwyta, ar
Line: 26     dechreu kyuedach, ymdidan a wnaethon. Sef ymdidan
Line: 27     a uu gan Teirnon, menegi y holl gyfranc am y gassec ac
Page of edition: 26   Line: 1     am y mab, Ms. page: 36  a megys y buassei y mab ar y hardelw wy
Line: 2     Teirnon a'e wreic, ac y megyssynt. "Ac wely dy yna dy
Line: 3     uab, Arglwydes," heb y Teirnon. "A phwy bynnac a
Line: 4     dywot geu arnat, cam a wnaeth. A minheu pann gigleu
Line: 5     y gouut a oed arnat, trwm uu gennyf, a doluryaw a
Line: 6     wneuthum. Ac ny thebygaf o'r yniuer hwnn oll, nit
Line: 7     adnappo uot y mab yn uab y Pwyll," heb y Teirnon.
Line: 8     "Nyt oes neb," heb y pawb, "ny bo diheu gantaw
Line: 9     hynny." "Y rof i a Duw," heb y Riannon, "oed escor
Line: 10     uym pryder im, pei gwir hynny." "Arglwydes," heb
Line: 11     Pendaran Dyuet, "da yd enweist dy uab, Pryderi. A
Line: 12     goreu y gueda arnaw Pryderi uab Pwyll Penn Annwn."
Line: 13     "Edrychwch," heb y Riannon, "na bo goreu y gueda
Line: 14     arnaw y enw e hun." "Mae yr enu?" heb y Pendaran
Line: 15     Dyuet. "Gwri Wallt Euryn a dodyssom ni arnaw ef."
Line: 16     "Pryderi," heb Pendaran Dyuet, "uyd y enw ef."
Line: 17     "Yawnahaf yw hynny," heb y Pwyll, "kymryt enw y
Line: 18     mab y wrth y geir a dywot y uam, pann gauas llawen
Line: 19     chwedyl y wrthaw." Ac ar hynny y trigwyt.

Line: 20        "Teirnon," heb y Pwyll, "Duw a dalo yt ueithryn
Line: 21     y mab hwn hyt yr awr hon. A iawn yw idaw ynteu, o'r
Line: 22     byd gwr mwyn, y dalu ytti." "Arglwyd," heb y
Line: 23     Teirnon, "y wreic a'e magwys ef, nyt oes yn y byt dyn
Line: 24     uwy y galar no hi yn y ol. Iawn yw idaw coffau ymi, ac
Line: 25     Ms. page: 37  y'r wreic honno, a wnaethom yrdaw ef." "Y rof i a
Line: 26     Duw," heb y Pwyll,"tra parhawyf i, mi a'th kynhalyaf,
Line: 27     a thi a'th kyuoeth, tra allwyf kynnhal y meu uy hun. Os
Line: 28     ynteu a uyd, iawnach yw idaw dy gynnhal nogyt y mi.
Page of edition: 27   Line: 1     Ac os kynghor gennyt ti hynny, a chan hynn o wyrda,
Line: 2     canys megeist ti ef hyt yr awr hon, ni a'e rodwn ar uaeth
Line: 3     at Pendaran Dyuet o hynn allan. A bydwch gedymdeithon
Line: 4     chwitheu a thatmaetheu idaw." "Kynghor
Line: 5     iawn," heb y pawb, "yw hwnnw." Ac yna y rodet y
Line: 6     mab y Pendaran Dyuet, ac yd ymyrrwys gwyrda y wlat
Line: 7     y gyt ac ef. Ac y kychwynnwys Teirnon Toryfliant a'y
Line: 8     gedymdeithon y ryngtaw a'y wlat ac a'e gyuoeth, gan
Line: 9     garyat a llywenyd. Ac nyt aeth heb gynnhic ydaw y
Line: 10     tlysseu teccaf a'r meirych goreu a'r cwn hoffaf. Ac ny
Line: 11     mynnwys ef dim.

Line: 12        Yna y trigyssant wynteu ar eu kyuoeth, ac y magwyt
Line: 13     Pryderi uab Pwyll Pen Annwn yn amgeledus, ual yd oed
Line: 14     dylyet, yny oed delediwhaf gwass, a theccaf, a chwpplaf
Line: 15     o pob camp da, o'r a oed yn y dyrnas. UeIly y treulyssant
Line: 16     blwydyn a blwydyned, yny doeth teruyn ar hoedyl
Line: 17     Pwyll Penn Annwn, ac y bu uarw. Ac y gwledychwys
Line: 18     ynteu Pryderi seith cantref Dyuet, yn llwydannus garedic
Line: 19     gan y gyuoeth, a chan pawb yn y gylch. Ac yn ol
Line: 20     hynny y kynydwys trychantref Ystrat Tywi Ms. page: 38  a
Line: 21     phedwar cantref Keredigyawn. Ac y gelwir y rei hynny,
Line: 22     seith cantref Seissyllwch. Ac ar y kynnyd hwnnw y bu
Line: 23     ef, Pryderi uab Pwyll Penn Annwn, yny doeth yn y uryt
Line: 24     wreika. Sef gwreic a uynnawd, Kicua, uerch Wynn
Line: 25     Gohoyw, uab Gloyw Walltlydan, uab Cassnar Wledic o
Line: 26     dyledogyon yr ynys hon.

Line: 27        Ac yuelly y teruyna y geing hon yma o'r
Line: 28     Mabynnogyon.

---

This text is part of the TITUS edition of Pedeir keinc y Mabinogi.

---

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 12.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.