TITUS
Mxitar Heraci, Jermanc Mxitarowtiun
Part No. 2
Previous part

Book: 2  
Page: 3  
Line: 1 
ԳԼՈՒԽ Բ՜.

Line: 2 
ՎԱՍՆ ԹԷ ԶԻՆՉ Է ՋԵՐՄՆ ԵՒ ԶԻՆՉ Է ՍԱՀՄԱՆ ՆՈՐԱ, ԵՒ ՈՐՊԷՍ ԼԻՆԻ ՋԵՐՄՆ
Line: 3 
ԵՒ ՈՒՍՏԻՑ ԸՆԾԱՅԻ։


Line: 4    Sentence: 1   Պարտ է գիտենալ որ ջերմն օտար տաքութիւն է
Line: 5    
զատ ի բնութենէն, խառնեալ ընդ բնաւորական տաքութիւնն՝
Line: 6    
որ ի սիրտն։ Sentence: 2   Առնէ սկիզբն ի սրտէն, եւ
Line: 7    
սփռի ի ձեռն շնչաւոր երակացն ընդ ամենայն մարմինն,
Line: 8    
որպէս այլ յառաջն ասացաք, եւ խափանէ զբնութեան
Line: 9    
գործերն։ Sentence: 3   Եւ են բնութեան գործերն այսոքիկ. Sentence: 4   ցանկութիւն
Line: 10    
կերակրոյն եւ ըմպելոյն, կանգնելն եւ գնալն եւ
Line: 11    
արթնութիւնն, յառնելն եւ նստելն եւ մերձաւորութիւնն,
Line: 12    
եւ այլ ամենայն բնութեան գործն որ ի մեզ են։ Sentence: 5   Թէպէտ եւ
Line: 13    
ասացաք զբնութեան գործերն՝ որ խափանին ի ջերմերոյն
Line: 14    
եւ ի յայլ ամենայն ցեղ հիւանդութենէ, սակայն
Line: 15    
ոչ կատարեալ խափանումն, այլ մասնական ինչ. Sentence: 6   զի
Line: 16    
մահուամբ միայն խաբանին բնութեան գործերնկատարեալ։

Line: 17    
Sentence: 7   Այժմ պատմեմք զորպիսութիւն ջերմանն եւ զիւր
Line: 18    
գիտութիւնն, որ երեք ազգ են։ Sentence: 8   Եւ ասացին իմաստասէրքն
Line: 19    
թէ վասն այնորիկ եղեն երեք ազգ, որ բովանդակ
Line: 20    
յամենայն մարմնոյն սկսանի. Sentence: 9   եւ մարմինք մարդկան
Line: 21    
ընդ երեք բաժանիՆ։ Sentence: 10   Առաջին բաժինն երեք
Line: 22    
շունչ են, զոր երեք հոգի անուանեն, որ են հոգի
Line: 23    
բնութեան, իւր տեղի եւ բնակարան լերդն է. Sentence: 11   եւ հոգի
Line: 24    
կենդանութեան, իւր տեղի եւ բնակարան սիրտն է. Sentence: 12   եւ
Line: 25    
հոգի զգայութեան, իւր տեղի եւ բնակարան գլխոյն
Line: 26    
առաջի փորոքն է։

Line: 27    
Sentence: 13   Եւ երկրորդ բաժինն գիջութեներն, զոր Հոռոմն
Line: 28    
"իլն" անուանէ, եւ տաճիկն "խլթ", որ թարգմանի չորս
Line: 29    
նիւթ կամ չորս ենթակայ, որ են արիւն եւ մաղձն,
Line: 30    
պալղամն եւ սավտայն։

Line: 31    
Sentence: 14   Իսկ երրորդ բաժինն չոր եւ պինտ անդամունքն են,
Line: 32    
որք են ոսկերքն եւ ջիլքն, կապքն եւ լարքն, կակուղ
Page: 4   Line: 1    
եւ խռճտամն ոսկերքն, զերդ զբիճին գլուխն եւ կողերուն
Line: 2    
ծայրքն, եւ խռչակին հլունքն, եւ այլ զոր նման
Line: 3    
է սոցա։

Line: 4    
Sentence: 15   Իսկ այն ազգ ջերմն, որ պատճառն յերեք հոգիքն
Line: 5    
լինի, միօրեայ ասեն. Sentence: 16   զի իւր թուականն մի օր է։

Line: 6    
Sentence: 17   Եւ զչորս ժամանակսն հիւանդութեանցն, որ են սկիզբն,
Line: 7    
եւ յաւելուլն, եւ կատարելն ի լման որ դադարի միացեալ,
Line: 8    
եւ պակասելն օր ըստ օրէ, եւ զիւր բուրհանն՝
Line: 9    
ի նոյն օրն առնէ, եւ արձակի ի քսանուչորս պահն։

Line: 10    
Sentence: 18   Իսկ այն ազգ ջերմն որ պատճառքն գիճութիւնքն
Line: 11    
լինին, որք են չորս նիւթն, բորբոսային ասեն. Sentence: 19   զի
Line: 12    
յորժամ բորբոսն ի ներքս ի յերակսն լինի ի յարեն՝
Line: 13    
ի յար եւ ի սուր եւ այրեցող ջերմանն, հումայի
Line: 14    
մուհրիղայ կասեն. Sentence: 20   ապա թէ դուրս յերակացն բորբոսին,
Line: 15    
այն են նոպայով ջերմերն։

Line: 16    
Sentence: 21   Իսկ այն ազգ ջերմն որ պատճառն չոր եւ պինտ
Line: 17    
անդամունքն լինին, Հոռոմն "լխթկօն" ասէ, եւ տաճիկն
Line: 18    
"դեկ", որ թարգմանի հալեւմաշ. Sentence: 22   եւ այլ ոմանք սեղմ
Line: 19    
ասեն. Sentence: 23   եւ Հայք բարակ ասեն։ Sentence: 24   Եւ ինքն երեք ցեղ
Line: 20    
լինի մի քան զմի դժար, եւ յետինն մահարար. Sentence: 25   եւ հաստատին
Line: 21    
նոքա յերեք բնաւորական գիճութիւնքն. Sentence: 26   զի
Line: 22    
մարմինք մարդկան չորս բնաւորական գիճութիւնք ունին.

Line: 23    
Sentence: 27   մէկն չորս նիւթն են, եւ զերեքն այլ ի յետոյ
Line: 24    
պատմեցից օգնականութեամբն Աստուծոյ։

Line: 25    
Sentence: 28   Այլ Գաղիանոս վասն երեք ազգ ջերմերոյն գիրքն,
Line: 26    
յառաջին մակալաթն՝ որ է ճառ՝ ասէ, եթէ աղէկ
Line: 27    
իմացիր եւ ի միտ առ, յորժամ առնուն ջերմն ջուր
Line: 28    
եւ արկանեն ի հով պուտուկ, անպատճառ տաքնայ
Line: 29    
հով պուտուկն ի ջերմն ջրէն. Sentence: 29   ապա թէ առնուն հով
Line: 30    
ջուր եւ արկանեն ի տաք պտուկ, նոյնպէս տաքնայ
Line: 31    
հով ջուրն ի տաք պուտուկէն. Sentence: 30   օրինակ է պուտուկն
Line: 32    
չոր եւ պինտ անդամոցն. Sentence: 31   իսկ ջուրն գիճութեանցն,
Line: 33    
որք են չորս նիւթքն։ Sentence: 32   Յորժամ տաքնայ չոր եւ պինտ
Line: 34    
անդամունքն, տաքցնեն զչորս նիւթն, որ է արիւնն եւ
Line: 35    
մաղձն եւ պալղամն եւ սավտայն. Sentence: 33   նոյնպէս թէ տաքանայ
Line: 36    
չորս նիւթն, տաքցնեն զչոր եւ զպինտ անդամունքն։

Line: 37    
Sentence: 34   Այլ այն ցեղ ջերմն որ ի յերեք հոգիքն լինին,
Line: 38    
չունի օրինակ որ ի յինքն ի նման լինի ամենայն դիմօք.

Line: 39    
Sentence: 35   բայց վասն այնոր որ երեւնայ եւ ընդ գիտութեամբ անկանի,
Page: 5   Line: 1    
առ ի միտ օրինակ զդարբնի փուքսն, որ երբ ի
Line: 2    
յինքն քաշէ զբնիկ տաք օդն, անպատճառ տաքնայ
Line: 3    
փուքսն ի յայն օդոյն։ Sentence: 36   Այլ օրինակ խիստ ի նման
Line: 4    
յայտ իրացդ ի բնութիւն՝ եթէ ի միտ առնուս աղէկ
Line: 5    
եւ գիտանաս որ երբ ի յայն փուքսն գիճութիւն լինի
Line: 6    
արգելած, մանաւանդ տեսանես մտօքդ որ ճանապարհն
Line: 7    
մտանելոյն եւ ելանելոյն նեղ լինին, եւ չկարէ
Line: 8    
անցանել ընդ ինքն այն արգիլած գիտութիւնքն որ ի
Line: 9    
փուքն կենայ, բայց հողմն անցանի։ Sentence: 37   Այս օրինակս
Line: 10    
խիստ նմանէ մարդկային բնութեան գործոյն. Sentence: 38   զի օդոյն
Line: 11    
էութիւնն որ խառնեալ է ընդ արեանն եւ ընդ ամենայն
Line: 12    
շնչաւոր երակսն, նոյնպէս եւ սիրտն, զինչ է պակաս
Line: 13    
քան զդարբնի փուքսն։

Line: 14    
Sentence: 39   Այլ բժշկական վարդապետքն նմանեցուցին զմարմին
Line: 15    
մարդկան ի բաղանիսն. Sentence: 40   զի բաղանիքն յերեք իրոյ
Line: 16    
կատարի, որ են որմունքն, ջուրն եւ օդն. Sentence: 41   նոյնպէս
Line: 17    
եւ մարմինք մարդկան յերեք իրաց են շինեալ,
Line: 18    
մինն չոր եւ պինտ անդամունքն են, զոր այլ ի յառաջդ
Line: 19    
ասացաք. Sentence: 42   եւ երկրորդն գիճութեներն են, զորս չորս
Line: 20    
նիւթ անուանեն կամ չորս ենթակայ, որք են արիւնն
Line: 21    
եւ մաղձն, պալղամն եւ սավտայն. Sentence: 43   եւ երրորդն
Line: 22    
երեք շունչ են, զոր երեք հոգի անուանեն. Sentence: 44   հոգի
Line: 23    
բնութեան, հոգի կենդանութեան, եւ հոգի զգայութեան։

Line: 24    
Sentence: 45   Նոյնպէս եւ ջերմն երեք ազգ են. Sentence: 46   մինն բնակի ի
Line: 25    
յերեք հոգիսն. Sentence: 47   եւ երկրորդն բնակի ի չորս նիւթն.

Line: 26    
Sentence: 48   եւ երրորդն բնակի ի չոր եւ ի պինտ անդամունսն. Sentence: 49   որպէս
Line: 27    
այլ ի յառաջդ ասացաք կարգաւ մի ըստ միոջէ։

Line: 28    
Sentence: 50   Նմանեցուցին իմաստասէրքն զբաղանեաց շինուածն
Line: 29    
ի չոր եւ ի պինտ յանդամունքն. Sentence: 51   իսկ զջուրն ի գիճութիւնքն,
Line: 30    
որք են չորս նիւթն. Sentence: 52   իսկ զօդն ի յերեք
Line: 31    
շունչն, զոր անուանեն երեք հոգի։ Sentence: 53   Զի որպէս
Line: 32    
բաղանեացն այլ է շինուածն եւ այլ ջուրն եւ այլ օդն,
Line: 33    
բայց յորժամ մինն ի նոցանէ առաւել ջերմանայցեն՝
Line: 34    
ջերմացուցանէ եւ զայլ եւս երկուսն. Sentence: 54   նոյն օրինակաւդ
Line: 35    
տես եւ զջերմն ի մարմինք մարդկան, եւ ընդ մարմնոյն
Line: 36    
շինուածոցն հետեւի ջերմն. Sentence: 55   որպէս շինուածք մարմնոյ
Line: 37    
այլ եւ այլ են, նոյնպէս եւ ջերմն այլ եւ այլ լինի։

Page: 6   Line: 1    
Sentence: 56   Այս էր զոր ասացաք կարճառօտ ջերմերոյն
Line: 2    
զորպիսութիւն օգնականութեամբն Աստուծոյ։

Line: 3    
Sentence: 57   ՎԱՍՆ ԹԷ ՈՒՍՏԻՑ ԸՆԾԱՅԻ ՋԵՐՄՆ։

Line: 4    
Sentence: 58   Այդ սկիզբն առնեմ օգնականութեամբն Աստուծոյ եւ ասեմ
Line: 5    
կարճառօտ եթէ ուստից ընծայի ջերմն։ Sentence: 59   Ընծայի
Line: 6    
ջերմն յարտաքուստ պատճառանաց. Sentence: 60   երբեմն ներքսէ։

Line: 7    
Sentence: 61   Եւ արտաքուստ պատճառն լինի, զերդ առաւել ի
Line: 8    
ջերմ օդոց, կամ խիստ ցրտոյ, կամ լուանիլն ծծմի
Line: 9    
ջրով, կամ շպլեղի ջրով, այլ ամենայն ցեղ փոթոթային
Line: 10    
ջուր որ նման են նոցա։ Sentence: 62   Իսկ ցներքսէ պատճառն
Line: 11    
լինի, որպէս տրտմելն կամ ի սիրտ ելնելն կամ սըգալն
Line: 12    
կամ հոգալն կամ ամաչելն կամ ահ եւ երկեղն
Line: 13    
կամ ցանկութիւնն կամ նախանձն, եւ այլ ամենայն ինչ որ
Line: 14    
նման է նոցա։ Sentence: 63   Կամ ի տաք կերակրոց եւ ի տաք ըմպելեաց,
Line: 15    
զոր յաճախեն մարդիկ։ Sentence: 64   Եւ այս բաւական
Line: 16    
է կարճառօտ եթէ ուստից ընծայի ջերմն։

Line: 17    
Sentence: 65   Այժմ սկիզբն առնեմք օգնականութեամբն Աստուծոյ եւ
Line: 18    
ասեմք զերեք ազգ ջերմերն ուրիշ ուրիշ. Sentence: 66   եւ սկսանիմք
Line: 19    
ի միօրեայ ջերմանէն, զի ինքն շատ լինի, եւ իւր
Line: 20    
պատճառն դիւրին է, նոյնպէս եւ իւր ստածումն եւ
Line: 21    
բժշկելն դիւրին լինի. Sentence: 67   եւ այլ որ ինքն լինի պատճառ
Line: 22    
այլ եւս երկու ջերմերոյն։



Next part



This text is part of the TITUS edition of Mxitar Heraci, Jermanc Mxitarowtiun.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 12.12.2008. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.