TITUS
Teimuraz, Timsariani
Part No. 4
Previous part

Chapter: 4 
კარი IV
Line: 1    
*აქა სუმბატ აქიმისაგან ხელმწიფის შვილის წაყვანა და და
Line: 2    
ყოვლისა სიბრძნის სწავლების ქადება


Line: 3       როდესაც წარიყვანა ძე მეფისა სუმბატ აქიმმან სახლად თვისად,
Line: 4    გამოვიდა ხანი და წელიწადი არ მცირენი. შეიქნა ძე მეფისა ოცისა წლისა,
Line: 5    მაგრამ ვერა ასწავლა რა. დააშრო თვის უსწორო სიბრძნე სუმბატ
Line: 6    აქიმმან და ვერათი ღონისძიებათა ვერა მოჰკიდა რა. სცემდა ცივსა
Line: 7    რკინასა კვერსა და ვერა დაიმორჩილა; და დაღონდა ბრძენი იგი კაცი.

Line: 8       მიესმა ხელმწიფესა ამბავი იგი, ვითარმედ: "ძემან შენმან ვერცა
Line: 9    თუ სუმბატ აქიმისაგან რამე ისწავლა"-ო. და შეჭივრებით შეიქნა მეფე
Line: 10    იგი უმეტეს პირველისა, და ისევ შვილის უყოლობის დღეს დანატრიდა.

Line: 11       შემოკრბეს დღესა ერთსა შვიდნივე იგი ვეზირნი და სუმბატ აქიმიცა
Line: 12    და ნახეს ხელმწიფე დაღრეჯილი ტახტსა მჯდომი. ვერვინ იკადრა პირდაპირ
Line: 13    მოხსენება, თუ რა იყო ეგრე დაღრეჯის მიზეზი, და თავსა ვეზირსა და
Line: 14    აქიმსა უთხრეს:

Line: 15       "აქამდის დაღრეჯილობა ხელმწიფისა უშვილობისათვის იყო, და ახლა თქვენ
Line: 16    ჰკითხეთ, თუ რა უმძიმს? მაშ რის ვეზირი ხარ, თუ მის ხვაშიადს ვერ
Line: 17    შეიგნებო?"

Line: 18       მაშინ გაგულოვანდა ის თავი ვეზირი, წადგა და ასე მოახსენა:
Line: 19    "ყოველთა ხელმწიფეთა უმაღლესო ხელმწიფეო! აქამდი უძეობისათვის იყო
Line: 20    თქვენი შეჭივრება, და ჩვენც ამისთვის ვერას გკადრებდით, რომე
Line: 21    გეწყინებოდათ. ღმერთმან მოწყალება გიყო, და მისგანაც დაგიხსნა. ახლა რა
Line: 22    უნდა იყოს კიდევ თქვენის ბედნიერისა პირის დაღრეჯა?"

Line: 23       ხელმწიფემან ასე უბრძანა:

Line: 24       "ნეტამც ღვთისათვის არ მეთხოვნა და არც ღმერთს წყალობა ექნა
Line: 25    ჩემთ ვინ. ამდენი ხანი არის, ძე ჩემი პირმეტყველთა და ფილოსოფოსთა მივაბარე, და ვერა ისწავლა რა, და ახლა კიდევ სუმბატ ბრძენსა, რომე
Line: 26    ქვეყანაზე მისებრივ ბრძენი და ფილოსოფოსი კაცი არ დაბადებულა,
Line: 27    მივაბარე, და ასე მესმის, რომ ვერცარა იმისაგან ესწავლოს. მე შვილი
Line: 28    სახელმწიფოდ მინდოდა, სახელმწიფო ზნენი ესწავლა და ჩემსა სვიანსა
Line: 29    ტახტსა გამოსდგომოდა, ჩემი სამართალი და ღვთის ყველა ცნება უკლებად
Line: 30    ესწავლა, თორემ ფოლორცსა შიგან მოშაითნი ყრმანი ბევრნი დაიარებიან.
Line: 31    შავის რკინისაგან რატომ უარესი იყოს ჩემი ნაყოფი, რომ იმასაც
Line: 32    ამდენს გარჯიან, რომე, ასეთს მიჭვრიტანას გააკეთებენ და ასე
Line: 33    წმიდა იქნების, რომ ყოველს პირის სახეს უჩვენებს კაცსა. დათვის
Line: 34    მართვეს ისე გაწვრთნიან, რომე შუშპარს ასწავლიან. დათვის უსული და
Line: 35    შუშპარი როგორ უცხო არ არის? აწე რით ვირწმუნო სუმბატ აქიმის
Line: 36    სიბრძნისაგან, რომე, თუ მას ნდომოდა, ქვაც ყოფილიყო მისი გული, იგიცა მის
Line: 37    სწავლას შეიწყნარებდა. თუ კლდეს შეჰყივლოს სუმბატ აქიმმან, იგიცა ხმას
Line: 38    მოსცემს. ვითარ იქმნა ეგრე რკინისაგან, დათვისაგან, ქვისა და
Line: 39    კლდისაგან უფრო გაუტეხელი იყოს გული მისი?"

Line: 40       ესე ვითარსა ჩიოდა მეფე აწე სუმბატ აქიმსა რა ესმა ესე
Line: 41    მეფისაგან, ნამეტნავისა სირცხვილისაგან პირსა ცივი ოფლი სდიოდა. ზე
Line: 42    ადგა, ხელმწიფე დალოცა და ესე მოხსენა:

Line: 43       "ეჰა, მაღალო ხელმწიფეო და მოსამართლეო, ცოტა მყვანდა ათასი
Line: 44    უფრო შაგირდი მყვა, როგორ ვქმენ ესე, რომე შენს სახელმწიფო შვილს და
Line: 45    შენგან ეგრე ქენებითა შემობარებულს ჩემი სწავლა დაუწყალობე. მაგრამ
Line: 46    რა ვქნა: ბრმასა სარკე მიუტანონ და ყრუსა სალამუნი უკრან - ვერც
Line: 47    ერთი ვერას მოიხმარებს. შენს შვილსა ესოდენი გულმაგრობა,
Line: 48    ნადირთაგან უფრო პირუტყველი გული აქვს, რომე ვერას გულის ხმაში ჩავაგდე
Line: 49    და აწ ერთსა თიმსარსა მოგახსენებ ამზედა. "

Line: 50       ხელმწიფემ თქმა უბრძანა.




Image: 3 
Line: 51    
თიმსარი მესამე. ქიშმინის ხელმწიფე და მესპილოე



Line: 52       ქიშმინისა ქვეყანასა ერთი დიდი და მდიდარი ხელმწიფე იყო, რომე
Line: 53    ამ ჟამად მას ერთი ხელმწიფე ვერა სჯობდა. ქიშმინის ქვეყნის და
Line: 54    ალაგის ამბავი თქვენც მოგეხსენებათ, რომ სპილოს ქანი იქ არის, მათ
Line: 55    ჯორ-აქლემი და ცხენი სულ სპილო არის. საომრად და საჭიდებლად სპილო
Line: 56    არის და თამაშად და შესაქცევადაცა. აწე დღესა ერთსა, ხელმწიფესა სპილო
Line: 57    ძღვნად მიართვეს. ღმერთს რაც სპილო დაებადებინა ქვეყანაზე, მისთანა
Line: 58    მშვენიერი კაცს არ უნახავს. ოთხსა რკინისა სვეტსა ზედა ერთი შავი მთა
Line: 59    რომ იდგეს, იმას ჰგვანდა. სიმსუქნითა - არაბულსა ცხენსა, ხმა ცათა
Line: 60    გრგვინვასა უგვანდა, სიმაღლითა გაფრენილსა ვარსკვლავსა [გვანდა],
Line: 61    სიშვენიერე, თვალი, პირი და ხორთუმი ასეთი ჰქონდა, რომე ყოველთა
Line: 62    სპილოთა ხელმწიფე იყო.

Line: 63       დიდად მოეწონა მას ხელმწიფესა, დაუმადლა კაცსა მას და
Line: 64    საბოძვარი უბოძა. გაწვრთნა და მომშვიდება მისი მესპილოეს უბძანა,
Line: 65    რათა ბედნიერი ტახტი მისი ზედ დაედგა, და მით ეარა. წაიყვანა
Line: 66    მესპილოემ და სამს წელიწადს, რაც სპილოს სწავლისა და მომშვიდების
Line: 67    წესი იყო, ყველა ასწავლა და მოჰგვარა. ხელმწიფემან უბრძანა
Line: 68    ოქრომჭედელთ:

Line: 69       "ამისთვის ოქროს ჯინჯილი გააკეთეთო".

Line: 70       ყველა გაუკეთეს. და ოქრო-ქსოვილისა და სტავრის ჩულებით მოაკაზმინა.

Line: 71       მურასა ტახტი და ოქროს ჩარდახი ზედ დაადგეს. თავს მრავალი ფერი
Line: 72    ზილფი დაარჭვეს და ხელმწიფე მას ზედან დაბძანდა. როდესაც სიარული
Line: 73    დაჰპატიჟეს, თურმე დაბადებითაგან ხუიანი იყო, სპილო გაჭირვეულდა და
Line: 74    გარდაიჭრა; კლდე, წყალი, ტყე - რაცა მოხვდა, - არა გააჩნდა რა. დაიწყო
Line: 75    ხეთქება მიმოკვეთებით და სირბილი. ხელმწიფე ტახტისა სვეტსა ასე
Line: 76    მოეჭიდა, ვითარ მომრჩვალი ყაშხალსა. განგებითა ღვთისათა ვერცა მეფე
Line: 77    ჩამოაგდო და ვერცა ტახტი დაამტვრია. და როდესაც მოშივდა სპილო,
Line: 78    თვისსა ახურსა და საკვებარსა ადგილს მივიდა. ხელმწიფე გარდამოსვეს და
Line: 79    მისის დარჩომისათვის ღმერთს დიდი მადლი მისცეს. დამბადებელსა
Line: 80    თაყვანი სცეს, მადლობა და საღმთო გარდიხადეს.

Line: 81       მერმე განრისხებულმან ხელმწიფემან ბრძანა იმ მესპილოვის
Line: 82    შეკრულის მოყვანება. ოდესაც ნახა მესპილოემან ხელმწიფე
Line: 83    განრისხებული და თავი თვისი ესრეთ სივიწროვეს დამბული, თავსა თვისსა
Line: 84    ასრე უთხრა:

Line: 85       "აწე ენა პირსა ჩემსა მუდარად შევქნა. მმართებს გონიერთა
Line: 86    სახვეწართა სიტყვათა შეკაზმა, რომ ცეცხლისაებრ აღტყინებულსა გულსა
Line: 87    მეფისასა მუდარების წყალი დავასხა და მწარისა სიკვდილისაგან თავი
Line: 88    ვიხსნაო".

Line: 89       ხელმწიფემან ოდესაც დაინახა იგი მესპილოე, შემოხედა რისხვის
Line: 90    თვალითა და ეგრე უთხრა:

Line: 91       "შენ, კაცო, რაზედ მომაკვლევინებდი იმ გაუწვრთნელსა სპილოსა,და
Line: 92    ანუ ვით შებედე სისხლთა ჩემთა კისრებასა? თუ ბძანებასა ღვთისასა არ
Line: 93    ექმნა და არ დავეფარე, აწცა ტახტი ჩემი ჩემგან ცარიელი დარჩებოდა!
Line: 94    სიკვდილი ერთის მეტი არა თქმულა და შენ ათასი სიკვდილი გეფერების!"
Line: 95    მესპილოემ, ცრემლით შესვარულმან, მიწასა პირი მოუსვა და შიშვნეულის
Line: 96    სიტყვითა ხელმწიფეს ესრეთ მოახსენა.

Line: 97       "მოსამართლე ხელმწიფეო! შენის ეგზომის ფათერაკისა უბრალომცა
Line: 98    რომ არ ვიყო, ჩემის კატის ოდენის სისხლის დაღვრა რა დასაშურებელი არის,
Line: 99    მაგრამ ღმერთი დამბადებელი რაზომცა დიდი არის, იგიცა ჯინჭველის
Line: 100    სამართალსაც არ იუკადრისებს. ოღონდ თუ ეგ შენი სამართლად განრისხებული
Line: 101    გული შენი ცოტადრე დაიწყნარო და ჩემი სიმტყუნე და სიმართლე შეიტყო,
Line: 102    მაშინც სასიკვდილო ვარ და ჩემთა სისხლთა საუკუნოდ გაალნებ. თუ
Line: 103    გაუკითხავად მომკლავ და მაინც მემართლები, ჩემთა წვრილთა შვილთა და ცოლთა
Line: 104    მაინც შეგაბრალებ. შავი წვერი შენთა სამსახურთა შინა გამთეთრებიაო".

Line: 105       ტიროდა და ამას ამბობდა. ხელმწიფემან თვისა გულსა მოწყალესა
Line: 106    და მოსამართლესა, უბრალოსა სისხლისა განკრძალვა უბრძანა. მერმე
Line: 107    ჰკითხეს:

Line: 108       "აბა, თქვი, თუ რითა ხარ უბრალოო?"

Line: 109       მესპილოეს განკითხვისა ბრძანება ესრეთ იამა, რომე სული
Line: 110    დაკარბული ახლად ეშოვნა. მოახსენა ხელმწიფესა:

Line: 111       "გამიხსენით ხელი და სპილოცა შემომგვარეთ, რათა სცნას
Line: 112    ხელმწიფემან, თუ რა გვარად გაწვრთნილი მყოლებია და როგორ მისწავლებია
Line: 113    ყოველი ზნენი სპილოსანიო".

Line: 114       ვითარ მოგვარეს კაცსა მასა სპილო იგი და,ხელიც გაუხსნეს. შეჯდა
Line: 115    სპილოსა ზედა, და ვითარცა ქამანდი, ეგრე ადვილად ათამაშა. მერმე
Line: 116    მოიყვანა ხელმწიფისა წინა და უთხრა სპილოსა მესპილოემან:

Line: 117       "დაიდრიკე და ხელმწიფეს თაყვანი ეცო!" და მან სპილომან თაყვანი
Line: 118    სცა. მერმე უთხრა:

Line: 119       "მიწას პირი დასდევ და ხმითა დალოცე ხელმწიფე!" და დაზდვა პირი
Line: 120    მიწასა და ხმიანობა რამე დალოცვისა მაგიერი ხმა გამოიღო. მერმე
Line: 121    მოატანინა თივის ხოროში და დადვა მოშორებით. მოიღო რკინა მრგვალი,
Line: 122    ცეცხლის ფერად გახურებული და დადვა იგიცა მოშორებით. მშიერ სპილოს უთხრა:

Line: 123       "რომელიც გინდოდეს, იგი ჭამე".

Line: 124       მშიერმა სპილომან ხორთუმი თივისაკენ მოსახვევლად მიაპყრა
Line: 125    შეუძახა მესპილოვემ :

Line: 126       "რასა იქ? მაგას ნუ სჭამო!"

Line: 127       გაუშვა თივი იგი. მერე უთხრა:

Line: 128       "ეგ ცეცხლიანი რკინა ჭამეო!"

Line: 129       მიჰყო ხორთუმი რკინასა შესაჭმელად. დაუძახა კვლავ:

Line: 130       "რასა იქ მსგასა? დააგდევ, ნურც მაგას სჭამო!"

Line: 131       მერმე მესპილოემან მოახსენა:

Line: 132       "მოსამართლეო ხელმწიფეო! ესრეთ გამიწრთვნია პირუტყვიპირ
Line: 133    მეტყველად, ჩემი მოჭირვება არ დამიკლია. აწე, თუ თითონ აგებულობით ხუიანი
Line: 134    და ჟინიანი არის, ჩემი რა ბრალია. აწე: გწადიან - მომკალ, და გწადიან -
Line: 135    მარჩინეო". მორჩა მესპილოე სიკვდილისაგან და წავიდა მშვიდობით".

Line: 136       რა ესე ამბავი დაასრულა სუმბატ აქიმმან, ესრეთ მოახსენა:

Line: 137       "მეფეო, ჩემის სიბრძნისა და მოჭირვებისა ანუ ჭირვებითა
Line: 138    სწავლათა რა ბრალი არის, თუ შენი შვილი დაბადებით ესრეთ შეუსმენარი
Line: 139    არის?"

Line: 140       მოიწონეს სიტყვა ესე ყოველთა მეფითურთ და ამართლეს ბრძენი
Line: 141    სუმბატ. მერმე მეფემან უბრძანა:

Line: 142       "რადგან ღვთის განგებისაგან ჩემი შვილი ეგრე გვარი დაბადებულა,
Line: 143    რადღა გყავს? - მომგვარეო".

Line: 144       სუმბატ აქიმმან ესრეთ მოახსენა:

Line: 145       "მეფეო ღვთისაგან ესრეთი იმედი მაქვს და ასეთი ნიშნები
Line: 146    მინახავს, რომე გათავდა შენის შვილის ჩემგან ნასწავლის ურჩობა: ექვსი
Line: 147    თვე რომ გათავდეს, შენი შვილი წამოიყვანე. თუ რა სიბრძნე არის, ყველა არ
Line: 148    იცოდეს,ჩემითავი თქვენთვის სასიკვდილოდ მომირთმევიაო". უთხრაერთმან
Line: 149    ბრძენმან მუნაჯიბმან:

Line: 150       "ჰე ბრძენო აქიმო სუმბატ! ამდონს წელიწადს ვერა ასწავლე რა,
Line: 151    ახლა ექვსსა თვეს როგორ ასწავლი? ხელმწიფესა ახლა მაგის იმედით
Line: 152    გაამხიარულებ, მაგრამ, როდესაც აღარ იქნების, უარესსა ჭმუნვასა
Line: 153    ჩავარდების".

Line: 154       სუმბატ აქიმმან არა პასუხი გასცა. სხვათა ვაზირთა და
Line: 155    ფილოსოფოსთა ესრეთ თქვეს:

Line: 156       "სუმბატ" აქიმი მაგისთანა სიტყვის წარმომთქმელი არ არის, რომ,
Line: 157    თუ იმედი არა ჰქონდეს, ხელმწიფეს არც დაჰპირდებისო".


Next part


This text is part of the TITUS edition of Teimuraz, Timsariani.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 19.11.2023. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.