ARMAZI
Text: Rusud. 
Rusudaniani


On the basis of the edition by
Ilia Abulaʒe and Ivane Gigineišvili,
Tbilisi 1957
(Ʒveli kartuli ḳlasiḳuri liṭeraṭura)
electronically prepared by Giuli Šabašvili,
Tbilisi / Frankfurt a/M, 2000;
ARMAZI version by Jost Gippert,
Frankfurt a/M, 23.7.2000 / 7.3.2001 / 20.3.2007





Page of edition: 1 
რუსუდანიანი
Chapter: D.  
Paragraph: 1  


Line of edition: 1       პირველი დასაწყისი რუსუდანიანთა ამბავი, ცხოვრება
Line of edition: 2    მისი დაბადება-სიკვდილამდის, თუ ვითარ აღიზარდა და
Line of edition: 3    ანუ ვითარსა ჭირსა და განსაცდელსა შთავარდა, ანუ ვითარითა
Line of edition: 4    სიტყვითა შეაქცევდნენ ნუგეშინის ცემითა მშობელნი ანუ
Line of edition: 5    ძმანი მისნი, რავდენთა უცხოთა ქვეყანათა ნახულთა და ანუ
Line of edition: 6    ბრძენთა მეცნიერთაგან ნასმენსა, ანუ ძველთა წიგნთაგან კითხულთა
Line of edition: 7    გამოთარგმანებულთა ამბავთა უამბობდიან, ათხუთმეტს
Line of edition: 8    წელ მწარეთა სენთაგან მრავალგვარად დამძიმებულსა, ლოგინთა
Line of edition: 9    ზედა მდებარესა უამბობდიან, მისის სულის შერჩომისათვის
Line of edition: 10    ღონესა ეძიებდიან; მერმე ბრძანებითა ღმთისათა კიდევ მისთა
Line of edition: 11    ჭირთაგან მორჩენა და ძისა მისისა გამოხსნა, მისი განკურნება
Line of edition: 12    და ღმთისა მადლთა მიცემა, მშობელთა და ძმათა მისთაგან
Line of edition: 13    დიდი სიხარული და განსვენება.

Line of edition: 14       მერმე დედისაგან მბობა, ვითა: შენ, ახალო ხელმწიფეო და
Line of edition: 15    ქვეყანისა მაშენებელო, შენისა თვალითა გინახავს მშობელთა
Line of edition: 16    ჩემთა ჭირი ჩემზედა და არცა თქმა უნდა, მაგრამ, რაცა ძმათა
Line of edition: 17    ჩემთა უნახავს, შენთა დიდებულთაგან განიკითხე, განა ისინი
Line of edition: 18    რომე ამბავთა იტყვიან, არ დაიჯერების კაცთა ნახვათაგან.
Line of edition: 19    ინება ფრიდონ მეფემან მისი წარმოთქმა და ფიცითა ეჯერის,
Line of edition: 20    რომელთა თვალით ენახა, რომელთა კაცთაგან სმენოდა, რომელთა
Line of edition: 21    წიგნთა აღმოეკითხა, მოეწონა დიდად, მათისა რიგისა
Line of edition: 22    და მეფობისა მიბაძვაცა განიზრახა გულსა შინა და ბრძანა:
Line of edition: 23    არცა მშობელთა და თვალთა თვისთა ჭირნახულთა განქარვება
Line of edition: 24    ხამს და არცა ამა ამბავთა ჩავლაო, რომ ჩვენს უკან ჩვენი სახელი
Line of edition: 25    აღარ იხსენებოდესო. იხმო გონიერი მწიგნობარი, უბრძანა,
Page of edition: 2   Line of edition: 1    ვითა: ჩემსა მზესა, კარგად და გონიერად შენებურებრ უცდომელად
Line of edition: 2    დასწერეო, დაჯდა და დაწერა ესრეთ:

Line of edition: 3       იყო აღმოსავლეთისა და დასავლეთისა საზღვართა შუა კაცი
Line of edition: 4    დიდებული, რომელსა ერქვა აფთვიმიანე, მორჭმული და მოვლენილი,
Line of edition: 5    ძლიერი და უძლეველი, ხილმწიფეთ შესადარები, უხვი,
Line of edition: 6    მდიდარი, ლაშქართ მოყვარე, გლახაკთ მოწყალე, უღონოთა და
Line of edition: 7    დავრდომილთა ხელის აღმპყრობელი, ყოვლითა სიბრძნითა და
Line of edition: 8    მეცნიერებითა სრული, ყოველთაგან სახელგანთქმული, თვისთა
Line of edition: 9    მეპატრონეთაგან დიდად პატივცემული, თავის სწორად შეყვარებული
Line of edition: 10    და მრავალთა დიდთა და მძლავრთა უცხოთა ხელმწიფეთაგან
Line of edition: 11    ძმად წოდებული, მათგან მრავალ ნიჭითა და საბოძვრითა
Line of edition: 12    განლაღებული. დაჰყვის წელი მრავალი ამ ცხოვრებითა,
Line of edition: 13    რომელ არა შესჭირდებოდა და არცა ეგონებოდა ლხინისა და
Line of edition: 14    სიუხვის მეტი. დღე ყოველ ნადირობასა, ლხინსა და გამოსვენებაში
Line of edition: 15    იყვის. ასრე არა აკლდა რა ამ სოფლისა საცხოვრებელი
Line of edition: 16    და არცა ვისთვის მოაჯე იყო წინაშე ღმთისა და არცა კაცისა.
Line of edition: 17    მერმესა მისგან კვალად განსვენებას მოელოდა უეჭველად
Line of edition: 18    კაცთმოყვარისა ღმთისაგან.

Line of edition: 19       ესხნეს მას ათორმეტნი ძე, ყოვლითა სამამაცოთა ზნითა
Line of edition: 20    აღზრდილი. განეწვართა ყოვლითა მეცნიერებითა და სიბრძნეთა
Line of edition: 21    შინაცა. თვით მოხუცებული იყო და აღარას ამ სოფლის
Line of edition: 22    წყობასა, ბრძოლასა ერეოდის და შვილთა წარავლენდის, აქმნევინებდის
Line of edition: 23    თავისსა წესსა და რიგსა, ასრე რომე ცასა ქვეშე არა
Line of edition: 24    დარჩომოდა რა, რომე ძეთა მისთა არა შეემცნო და ყოვლისა
Line of edition: 25    ქვეყანისა მენციერება არა შეეკრიბნა. თვით მინდობითა ღმთისათა
Line of edition: 26    მყუდროებით იქცეოდა, ლოცვასა და გლახაკთ მოწყალებასა
Line of edition: 27    მატობდა და მოაჯე იყო წინაშე ღმთისა ასულისა
Line of edition: 28    ბოძებისა.

Line of edition: 29       იპრიანა ღმერთმან და აღასრულა სათხოველიცა იგი და
Line of edition: 30    მისცა ასული ყოვლითა შვენიერებითა სრული. აღზარდეს მრავლითა
Line of edition: 31    ნებიერობითა და სათუთობითა. რა მოიწია ასაკსა საზომისასა,
Line of edition: 32    განბრწყინდა ვითარცა მზე და განშვენდა ვითარცა
Line of edition: 33    ათხუთმეტისა დღისა მთოვარე. თავი შავისა მუშკისა გვირგვინსა
Line of edition: 34    უგვანდა, თმანი _ მრავალკეცისა საგდებელსა, თვალნი _ მელნისა
Line of edition: 35    ტბასა, წამწამნი _ ეკალმუხისა ისარსა, ღაწვნი _ ელვასა
Line of edition: 36    მკრთომელსა, ბაგენი _ ძოწსა მშვენვარესა, კბილი _ დაცმულსა
Line of edition: 37    მარგარიტსა, ტანი _ ალვასა მოარულსა. სიტყვა-მშვიდი იყო
Page of edition: 3   Line of edition: 1    და გონება-მდაბალი, ცნობითა გონიერი, ქცევითა წყნარი და
Line of edition: 2    ყოვლითა სიბრძნითა, მიცნიერებითა უკლებელი. სახელად ეწოდა
Line of edition: 3    რუსუდან.

Line of edition: 4       გაისმა ამბავი მისი ყოველსა ქვეყანასა, ვითა: აფთვიმიანეს
Line of edition: 5    ესეთი ქალი ჰყავს, რომელ არა არს პირსა ყოვლისა ქვეყანისასა
Line of edition: 6    მისი მსგავსი ქალი, არცაღა ოდეს ყოფილარსო. განა არაოდეს
Line of edition: 7    ემეტებათ მშობელთა მისთა გასათხოველად ამად, რომელ
Line of edition: 8    სიყვარულითა მისითა დღივ და ღამ გვერდისაგან ვერ
Line of edition: 9    გაიშორებდიან. ამისთვის ფარვიდიან იდუმალ, ნუთუ ასეთმა
Line of edition: 10    კაცმა ითხოოს, რომელ დაჭერა არ გაეწყობოდესო და ჩვენ
Line of edition: 11    უმისოდ ვეღარ გავსძლებთო.

Line of edition: 12       რა ესეთი ამბავი დავარდა, მოვიდნენ მრავალნი დიდებულნი,
Line of edition: 13    მრავლითა მუდარითა ითხოვდიან, განა არა იყო ბრძანება
Line of edition: 14    ღმთისა და ვერავინ იხვედრა მთიები იგი.

Line of edition: 15       მივიდა ამბავი ესე იამანთა ქვეყანასა და მიესმა ჭაბუკსა მას
Line of edition: 16    შვენიერსა, რომელსა ეწოდა სახელად მანუჩარ და გარემონი
Line of edition: 17    ხელმწიფენი უწოდდენ ძესა ნახელმწიფევისასა ამად, რომელ
Line of edition: 18    იამანთა ქვეყანისა ხელმწიფენი მისნი პაპა-მამანი ყოფილიყვნენ,
Line of edition: 19    მდიდრნი და ძლიერნი, ყოველთა მეფეთა ზედან ალაღებულნი,
Line of edition: 20    სიმდიდრისა მათისათვის უგულებელ ეყოთ ღმერთი ჭეშმარიტი,
Line of edition: 21    კერპთა მსახურ ქმნილიყვნენ. ამისთვის დაევიწყა ღმერთსა,
Line of edition: 22    მეფეთა და მთავართა განმაძლიერებელსა, ბუნებისა თვისისა
Line of edition: 23    სახიერება მათთვის და არღარა მოეხსენა რისხვასა შინა
Line of edition: 24    მოწყალეება და გარდაეცვალნეს იგინი და მათნი სამეფონი
Line of edition: 25    და საპატრონონი სხვათა დარჩომოდა ამისთვის, რომელ არღარა
Line of edition: 26    დაშთომილ[იყო] მათის ურწმუნოებისაგან საპატრონო არცა
Line of edition: 27    მცირე და არცა დიდი ამა მანუჩარისა კვალად. ესეცა მუცლით
Line of edition: 28    დარჩომოდა დედასა, კეთილად მეცნიერსა და ქრისტიანობით
Line of edition: 29    აღზრდილსა, სათნოებითა შემკულსა. ოდეს შობილიყო ყრმა
Line of edition: 30    ესე, მშობელიცა მისი აღსრულებულიყო და ერთსა დიდებულსა
Line of edition: 31    მათგანსა წარეყვანა ჩჩვილი ესე ყრმა და აღეზარდა შიშითა
Line of edition: 32    ღმთისათა და სიყვარულითა პატრონთა მისთათა, კეთილ სწავლითა
Line of edition: 33    და მეცნიერობითა.

Line of edition: 34       რა მოიწიფა, ისწავლა ყოველი ზნე საღმთოთაგან ვიდრე
Line of edition: 35    საკაცოდმდე, რომელ არა აკლდა რა. უხაროდა გამზდელსა მას
Line of edition: 36    მისსა მისი იზდენი სიკეთე, არამედ ეშინოდა ახალთა მათ ხელმწიფეთაგან:
Line of edition: 37    ნუთუ შემიტყონ და ჭირნახული წამიხდეს და სახლიცა
Line of edition: 38    ჩემი ასწყდესო. ბარემ ჩემთავე ენითა ვიტყვი ჩემსავე შეცოდებასაო
Line of edition: 39    და ჩემის ხელით მივგვრიო. ეგებ ღმერთმან, ობოლთა
Page of edition: 4   Line of edition: 1    მზრდელმან, დახსნას მათის მძლავრის ხელისაგან, მავნებელად
Line of edition: 2    მხედველისა თვალისაგანო.

Line of edition: 3       მოკაზმა არა ხელმწიფის შვილურად, არამედ ობლურად და
Line of edition: 4    მოშიშად. დაავედრა ესე, ვითა: მეცნიარად და ჭკუვით სრული,
Line of edition: 5    ზნე-უნაკლულო ხარ, არამედ ჟამი არა გაქვს ხელმწიფურად
Line of edition: 6    ქცევისა და, რა გინდ ვინ გამოგცდიდეს, ნურა გინდა რა
Line of edition: 7    სიბრძნის და ხელმწიფის შვილობისა, ნუთუ ღმერთმან დაგიცვას,
Line of edition: 8    შენცა მოგცეს ჟამი სიკეთისა და ტახტი მამა-პაპათა შენთაო.
Line of edition: 9    შესვა ცხენსა და წარიყვანა მეფეთა კარსა. რა მივიდა,
Line of edition: 10    მოახსენა მისი საქმე: ჩოლსა შინა პოვნა და შვილურად გაზრდა
Line of edition: 11    სათნოებითა ღმთისათა, გვარისა მისისა უცნობელობა, აწამდის
Line of edition: 12    გამოძიება და აწ შეტყობა მის საქმისა და ვეღარ თავსდება
Line of edition: 13    მისისა შენახვისა და მათსა წინ მოყვანა.

Line of edition: 14       რა ნახეს, გაჰკვირდნენ მისსა შვენებასა და ტანისა ნაკვეთიანობასა,
Line of edition: 15    რომელ დიდად საფალავნოდ შექმნილი იყო. ეზარათ
Line of edition: 16    მისი ისეთი აგებულობა და გულსა შინა სიკვდილსა გაჰპირდეს
Line of edition: 17    და სინჯევდენ მკლავისა მისისა ძალსა და ბეჭისა მისისა
Line of edition: 18    ფართოებასა. კვდებოდა გული გამზრდელისა მისისა და
Line of edition: 19    ჰგმობდა თავსა თვისსა გამოჩენისათვის. აღარ გაუძლო გულმან
Line of edition: 20    და მოახსენა: ხელმწიფეო! თუმცა შვენებისა და სიკისკასისა
Line of edition: 21    მაგისა ქცევაცა და ჭკუაცა შესაფერი ჰქონოდა, აქამდიც მომეკლა
Line of edition: 22    და არც დამელახვინებია სრა-სამყოფი თქვენი, არამედ
Line of edition: 23    თქვენც გამოსცადეთ საქმე მაგისი: ხელად და ძალად დევთა
Line of edition: 24    და ვეშაპთაცა დაურიდალია და მონადირეცა დაუცდომელი
Line of edition: 25    არის, არამედ სრასა შესვლა, ნადიმად ჯდომა, ჯართა სიმრავლე,
Line of edition: 26    ხელმწიფურად შემოსვა ეზომ საძაგელად უჩნს, სიკვდილად
Line of edition: 27    ვინმე აწვევდესო. რა ეს მოისმინეს, გული გაუმხიარულდათ
Line of edition: 28    და ხელმწიფემან ბრძანა: რა ეგე ზნე კაცსა სჭირდეს, რა
Line of edition: 29    ღა სიკვდილი უნდა, თვით თავისისა თავისა მკვლელიაო.

Line of edition: 30       იყო ცოტასა ხანსა და გამოსცადეს ყოვლითა საქმითა. სიმხნე
Line of edition: 31    და მოწიფულობა მისებრ კაცთაგან მოუგონებელი იყო,
Line of edition: 32    გარნა რიგი და ქცევა და ხელმწიფეთა შვილური მირჩოლა ლაშქართა
Line of edition: 33    და დიდებულთა, ვითარცა განმზრდელისაგან ასმოდა,
Line of edition: 34    ეგრეთ უცხო იყო მისგან. რა მისთანა ქცევითა ნახეს, იამათ და
Line of edition: 35    სხვად მიმხმარი და ერთგულად გამოჩენილი კაცი შეიქმნა. მათაც
Line of edition: 36    დიდი პატივი დასდვეს _ და არა ასრე, რომე მისსა ხელმწიფეთა
Line of edition: 37    შვილობასა შეეფერებოდა _ და ესდენ პატივი სცეს,
Line of edition: 38    ვითა მათსა თავდადებით ნამსახურსა შვენოდა, და მისცეს მცირეცა
Line of edition: 39    რამე ქალაქი და მამული მისისა სამკვიდროსაგან. იყო
Page of edition: 5   Line of edition: 1    ყოველთაგან თვისითა მოწიფულობითა და სიკეთითა ქებული
Line of edition: 2    და ზეაღმატებული.

Line of edition: 3       ამა მანუჩარს, რომელ ესმოდა რუსუდანის მისთანა სიკეთე,
Line of edition: 4    მისის მიჯნურობითა ვითა ცვილი დნებოდა და დღივ და ღამ ამას
Line of edition: 5    იგონებდა: რით ვიშოო ანუ რა მოვაგვარო, შორით
Line of edition: 6    თხოვნითა არ მომცემენო, წასვლა გავამჟღავნო _ ვაი, თუ არ
Line of edition: 7    გამიშვანო! თუ გავიპარო, _ სხვებ არ გამისინჯონო. იყო დიდსა
Line of edition: 8    საგონებელსა და შეჭირვებასა შიგან.

Line of edition: 9       რა ვეღარ გასძლო მისი სიშორე, აღარც მიჯნურობასა მალევდა,
Line of edition: 10    გამოეთხოვა დიდითა მოაჯეობითა და წამოვიდა. იარა
Line of edition: 11    მრავალი დღენი და მივიდა ნიჭითა დიდითა ქვეყანასა მას. მოახსენეს
Line of edition: 12    აფთვიმიანეს დიდებულთა თვისთა კრძალვით, ვითა:
Line of edition: 13    მოვიდა იამანით ჭაბუკი შვენიერი, ლომგული და სახელდებული
Line of edition: 14    _ იტყვიან, სახელად მანუჩარ ეწოდებისო, ძე არს ხელმწიფეთაო
Line of edition: 15    და აწ ნახელმწიფევად უწოდენო _ ასულისა თქვენისა
Line of edition: 16    სათხოვნელადო.

Line of edition: 17       იწყინა მწვედ აფთვიმეანემ მისი მოსვლა ამად, რომელ იცოდა
Line of edition: 18    მათის ჩამომავლობის ამბავი და მას ჭაბუკსაცა კარგა იცნობდა.
Line of edition: 19    იცოდა რომე არ მოეშვებოდა და ასულისა მისისა
Line of edition: 20    გაყრა ეზარებოდა. არამედ მისგან კიდე არღარა ეწეოდა რა,
Line of edition: 21    მიაგება კაცნი სამის დღის სავალსა. დიდებითა დიდითა წამოუძღვენ
Line of edition: 22    და, რა დღის სავალსა მოვიდა, თვით აფთვიმიანე მიეგება
Line of edition: 23    და ერთმანერთსა მდაბლად უსალმეს. მოვიდნენ, სრასა
Line of edition: 24    ტურფასა გარდახდენ, ნადიმი დაიდვეს და ტკბილად
Line of edition: 25    გამოისვენეს.

Line of edition: 26       გამოხდენ დღენი რაიმე ლხინსა და შექცევასა შიგან. დღე
Line of edition: 27    ყოველ უკეთ და უკეთ უმასპინძლის და უალერსის, უმრავლესი
Line of edition: 28    და უმშვენიერესი უძღვნის. მანუჩარს ლხინი და ჩუქება არად
Line of edition: 29    იამებოდის, მისივე მკვლელი ეგონებოდა, არამედ ვერ გაემჟღავნებინა.
Line of edition: 30    აფთვიმიანეს წარსაგებელისა არა ჰგამოდა რა, ათასიცა
Line of edition: 31    წელი გასულიყო, თუ ქალის თხოვნას არ გაიგონებდა.

Line of edition: 32       რა გამოვიდა ხანი და შეიგნა მანუჩარ, რომე ამით არ იქმნებაო,
Line of edition: 33    შეყარა დიდებულნი და მიუგზავნა ქალის მთხოვნელნი.
Line of edition: 34    მან ასე უპასუხა: მაგას ნუ ბრძანებო, არც არის ჩვენი ქალიშენი
Line of edition: 35    საფერიო. სხვებ ჩემი თავი და სული შენთვის დამიდვია,
Line of edition: 36    არცა მშურს საჭურჭლე და საქონელიო, არცა დავზოგავ შვილთა
Line of edition: 37    ჩემთა შენთვისაო, რომე, სადაც დაგეჭიროს, არ გახმაროო
Line of edition: 38    და ანუ მტერთა შენთა არ შევაკლაო. იგი ამას იტყოდა: რად
Line of edition: 39    მინდა, რომე ქვეყანისა მფლობელობაცა მომცეო უმისოდ,
Page of edition: 6   Line of edition: 1    არამ თუ ჩემიცა ქონება ოხრად ჰყრიაო. აფთვიმიანე კიდევ
Line of edition: 2    ამას ეტყოდა: თავად შენ ასაკითა სრული ხარო და ჩემი ასული
Line of edition: 3    ყრმაწვილიაო და არცა შეუძლია შენისა სახლისა და საბატონოსა
Line of edition: 4    გაგებაო, არცა შენი საფერიაო. ახლა რომ ასრე იყო,
Line of edition: 5    ვინ იცის ღმერთსა შენთვის რა გაუგიაო. შენ რომ ისევ შენის
Line of edition: 6    გვარისა და ჩამომავალთა ტახტი მოგცესო ღმერთმან, შემდგომად
Line of edition: 7    შჯულიცა სხვა შეგექმნებაო და ამაშიდ არ მოხდებაო.
Line of edition: 8    მერმე შენ სხვის თემისა ხარ და მე სხვის თემისაო და ასე სიშორე
Line of edition: 9    ძნელია ჩემგან ჩემისა მაცოცხლებელისა ასულისაო,
Line of edition: 10    თვარა მე შენსა მოყვრობასა არა ვღირსვარო, არამც და დაწუნებასაო.
Line of edition: 11    შენ შენი საფერი ეძებეო და ვერც არავინ დაგიჭერსო,
Line of edition: 12    მე ძმისაგან უფრო გიძმობო, ყმისაგან უფრო გამოგადგებიო.
Line of edition: 13    ნურცა მომემდურების გული შენიო. მას ყრმასა
Line of edition: 14    სასმენელადცა ეზარებოდა და ამას იტყოდა: ნუ მოასმენთ ყურთა
Line of edition: 15    ჩემთა სიტყვასა მაგასაო და ნუმცა მინახავს ნათელი დღე
Line of edition: 16    მაგა პირის დამტკიცებას უკანაო, არცა თავი ჩემი მინდა ცოცხალიო.
Line of edition: 17    ანუ მომკვეთე თავი ჩემი და ანუ მომეც ჯგუფთი ჩემიო.
Line of edition: 18    ამას ორისაგან კიდე არა მეწევის რაო.

Line of edition: 19       მრავალი დღენი გამოხდა ამისთანას სიტყვასა შიგან, არა
Line of edition: 20    მედ ნება არ დართო აფთვიმიანემ ქალის მიცემისა. გარდადვა
Line of edition: 21    თავი მან ყრმამან და მრავალნი უცხონი თვალნი და მარგარიტნი
Line of edition: 22    წარაგო მის ქვეყანისა მეფეთა და დიდებულთა ზედა
Line of edition: 23    და მრავალნი ჩამოიყვანა შუა და შეჰფიცა ფიცითა საშინელითა,
Line of edition: 24    რომელ, თუ კვალად უარი მითხარო, ჩემსავე ხანჯალზე
Line of edition: 25    ავეგებიო. რა აღარ იქნა და შეიგნა აფთვიმიანემ, რომელ არღარა
Line of edition: 26    ხდებოდა მიუცემლობა, უფროსი შფოთი იქმნებოდა, მეტად
Line of edition: 27    დანაღვლიანდა, არამედ მის მეტი ღონე არ იყო: შეიყარნენ
Line of edition: 28    მრავალნი მეფენი, მთავარნი და დიდებულნი და მრავლისა
Line of edition: 29    სიტყვითა და ძალმიცემითა შეიყარნეს იგი უებროდ შესაფერნი
Line of edition: 30    ქალ-ყრმანი, უქმნეს ქორწილი სჯულიერი და მათი შესაფერი.


Next part


This text is part of the TITUS edition of Rusudaniani.

Copyright TITUS Project, Frankfurt a/M, 13.5.2014. No parts of this document may be republished in any form without prior permission by the copyright holder.